Nowości – HISTORIA

Agata Chrobot, Jacek Pielas, Anna ze Stanisławskich Zbąska, pierwsza polska poetka. Biografia historyczna, 2023, 268 s, format B5, ISBN 978-83-67580-94-6 (druk), 978-83-67580-95-3 (wersja elektroniczna), cena 71,40 zł

Prezentowane opracowanie jest pierwszą w polskiej historiografii książkową biografią Anny ze Stanisławskich Zbąskiej (1652–1701), uznawanej za pierwszą polską poetkę. Biografia ukazuje krąg rodzinny poetki, jej więzy genealogiczne ze strony ojczystej i macierzystej, pokrewieństwo i powinowactwo z przedstawicielami ówczesnej elity politycznej i społecznej Rzeczypospolitej, prezentuje okres dzieciństwa i młodości, następnie postaci trzech jej mężów wraz z określeniem znaczenia ich familii w obrębie stanu szlacheckiego drugiej połowy XVII stulecia, przedstawia dzieje tychże związków małżeńskich i ich skutki, zwłaszcza dla poetki, wreszcie ukazuje jej losy po napisaniu dzieła jej życia w 1685 r., działalność fundacyjną i na koniec omawia realizację jej ostatniej woli testamentowej. Książka wnosi nowe ustalenia i koryguje znaczną część dotychczasowych informacji na temat przebiegu życia i działalności Anny ze Stanisławskich Zbąskiej.

Opracowanie jest biografią historyczną, a więc pomija ocenę wartości poetyckiej utworu poetki, stosowanego przez nią języka i wszystkich kwestii z tym związanych oraz miejsca poematu w literaturze staropolskiej.

Integralną część książki stanowi Aneks, składający się z dokumentów źródłowych, tablic genealogicznych i ilustracji. Publikowane teksty źródłowe w większości wnoszą nieznane dotąd informacje do życia poetki i jej rodziny.

Spis treści

Wykaz skrótów              7

Wstęp              13

Rozdział I. Środowisko rodzinne                     21

Linia ojczysta               21

Linia macierzysta                 39

Rozdział II. Dzieciństwo i młodość                 53

Rozdział III. Małżeństwo z Janem Kazimierzem Warszyckim,
kasztelanicem krakowskim                             61

Rozdział IV. W związku małżeńskim z Janem Zbigniewem
Oleśnickim, podkomorzycem sandomierskim                         95

Rozdział V. Trzecie małżeństwo – z Janem Bogusławem
Zbąskim, podkomorzym lubelskim                    139

Rozdział VI. Ostatnie lata                        163

Zakończenie                   177

Aneks                      181

Tablice genealogiczne                     183

Dokumenty źródłowe                      187

Bibliografia                  221

Indeks osobowy                     237

Indeks nazw geograficznych             259

Spis ilustracji                   265

Summary                     267

Ryszard Gryz, Mirosław Wójcik red., Homo homini res sacra. Dokumentacja historyczna spotkań w Centrum Dialogu w Paryżu (1973-1989)”, t. 3: Lipiec 1977 – wrzesień 1978, 2022, 488 s., format B5, ISBN 978-83-7133-971-4, cena 105,00 zł

 „Homo homini res sacra” to trzeci tom dokumentacji historycznej spotkań w Centrum Dialogu w Paryżu, obejmujący prelekcje i koncerty, jakie odbyły się w okresie od 1 lipca 1977 do 29 września 1978 roku. W gronie gości paryskiej placówki znaleźli się w tym czasie duchowni (ówczesny kardynał Karol Wojtyła, ks. Józef Sadzik, ks. Stanisław Olejnik, abp Jerzy Stroba, ks. Janusz Pasierb), poeci (Ryszard Krynicki, Julia Hartwig, Artur Międzyrzecki, Paweł Hertz), prozaicy (Jerzy Krzysztoń), historycy literatury (Andrzej Drawicz), publicyści (Stefan Kisielewski – również w roli kompozytora), aktorzy (Halina Mikołajska) i muzycy (Marek Drewnowski).
Dorobek intelektualny wynikający z działalności Centrum Dialogu w Paryżu jest istotnym rozdziałem dziejów polskiej emigracji XX wieku. Zwłaszcza że ośrodek ten uczestniczył w kształtowaniu tożsamości narodowej na uchodźstwie oraz wspomaganiu niepodległościowych dążeń Polaków w dwóch ostatnich dekadach PRL. Przedsięwzięcie edytorskie, którego niniejsza publikacja stanowi trzeci tom, będzie kontynuowane w następnych latach.
Niniejsza edycja paryskich spotkań uwzględnia ogólnie przyjęte i obowiązujące zasady wydawnicze źródeł historycznych. Jej struktura odpowiada kryterium chronologicznemu. Każdy prelegent prezentujący swój dorobek i myśli został przedstawiony w odrębnym, kilkustronicowym biogramie. Przy czym, aby ukazać potencjał intelektualny kręgu zaproszonych prelegentów, uwzględniono także osoby, których wystąpienia w wersji audio się nie zachowały.
W opracowaniu trzeciego tomu udział wzięli (w kolejności alfabetycznej): ks. dr hab. Rafał Dudała, prof. UJK; dr hab. Krzysztof Jaworski, prof. UJK; ks. Robert Włodkowski z Kurii Metropolitalnej Szczecińsko-Kamieńskiej i dr hab. Mirosław Wójcik, prof. UJK.

Ryszard Gryz, Mirosław Wójcik red., Homo homini res sacra. Dokumentacja historyczna spotkań w Centrum Dialogu w Paryżu (1973-1989), t. 4: Listopad 1978 – lipiec 1980, 2023, 442 s., format B5, ISBN 978-83-67580-90-8 (druk), ISBN 978-83-67580-91-5 (wersja elektroniczna), cena 105,00 zł 

Praca jest naukowym wydawnictwem źródłowym. Jej celem jest ukazanie interesujących i niepublikowanych dotychczas wykładów i dyskusji prowadzonych w pallotyńskim Centre du Dialoque w Paryżu. Tom czwarty planowanej serii obejmie naukowe opracowanie historycznego i kulturowego dorobku Centrum Dialogu w latach 1978-1980. Opracowanie przygotuje interdyscyplinarny zespół złożony z historyków, literaturoznawców i teologów. Tom obejmie zapis dziesięciu wykładów i wieczorów autorskich zorganizowanych w pallotyńskim Centrum Dialogu w okresie od listopada 1978 do lipca 1980 roku. Wykłady zostały przepisane z plików dźwiękowych, opatrzone merytorycznymi przypisami i bibliografią, biogramami wykładowców i ujęciem kontekstu historycznego podjętej przez nich problematyki. Całość zawiera wstęp redaktorów i zarys historii ośrodka, a dopełniają fotografie, kalendarium z życia założyciela ośrodka ks. dr. Józefa Sadzika SAC (1933–1980) i indeks osobowy. Publikacja adresowana jest do badaczy najnowszych dziejów nauki, literatury, muzyki, kulturoznawców, politologów oraz historyków Kościoła i Polonii.

Szymon Kazusek,  Spław wiślany w drugiej połowie XVIII wieku (do 1772 roku). Część 1: Charakterystyka spławu wiślanego, 2022, 938 s.,  format B5, ISBN 978-83-7133-957-8, cena 155,40 zł

W dwuczęściowej monografii w sposób szczególny przybliżony został spław wiślany w latach 1764–1766 (cz. 2, Statystyka spławu wiślanego, Kielce 2016). W pierwszej części publikacji omówiono warunki naturalne spławu, np. stany wody, zmiany sedymentacyjne w korycie Wisły czy warunki pogodowe; polityczne i prawne aspekty spławu wiślanego, m.in. sytuację wewnętrzną w kraju i wpływ krajów ościennych, stanowisko sejmikującej szlachty wobec spławu na Wiśle i jej dopływach oraz ustawodawstwo sejmu polskiego w tym zakresie; organizację spławu wiślanego i jego koszty; strukturę towarów stanowiących przedmiot spławu; uczestników handlu spławnego, od monarchy i jego dworu, przez szlachtę i magnaterię, mieszczaństwo, duchowieństwo, liczne zgromadzenia zakonne, Żydów, po ludność wiejską.

Opublikowana w 2016 roku część druga książki zawiera szczegółowe zestawienia tabelaryczne, które przedstawiają statystykę spławu wiślanego.

Edyta Majcher-Ociesa, Stali pełnomocnicy (mężowie zaufania) w przemyśle II Rzeczypospolitej na przykładzie województwa kieleckiego (1927-1939), 2023, 226 s., format B5, ISBN 978-83-67580-57-1 (druk), 978-83-67580-58-8 (wersja elektroniczna), cena 54,60 zł

Książka składa się z czterech rozdziałów, poprzedzonych wstępem i podsumowanych zakończeniem. Rozdział wprowadzający dotyczy przemysłu woj. kieleckiego w okresie międzywojennym. W drugim rozdziale przedstawiono genezę i podstawy prawne instytucji stałych pełnomocników, natomiast w rozdziale trzecim prześledzono sposób powoływania mężów zaufania w przemyśle i pojawiające się w związku z tym problemy. W ostatnim rozdziale przedstawiono sposób działania pełnomocników. Do tekstu dołączono dwa aneksy (Weryfikacja mężów zaufania przez funkcjonariuszy policji w 1930 r. w woj. kieleckim oraz Zakłady przemysłowe wytypowane przez Wydział Przemysłowy Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach do wyznaczenia kandydatów na mężów zaufania w październiku i listopadzie 1930 r.), bibliografię, spis tabel i indeks osobowy. Najważniejsze źródła dotyczące mężów zaufania w przemyśle pochodzą z Archiwum Państwowego w Kielcach i dotyczą województwa kieleckiego, ale autorka wykorzystała również informacje z woj. śląskiego i poznańskiego oraz z archiwów centralnych w Warszawie (Archiwum Akt Nowych) i Rembertowie (Centralne Archiwum Wojskowe).

Stali pełnomocnicy (mężowie zaufania) to osoby pracujące w przemyśle i zajmujące w przedsiębiorstwach ważne stanowiska (właściciele zakładów przemysłowych, członkowie rad nadzorczych, dyrektorzy, kierownicy kluczowych działów). Powołano ich na terenie całego kraju w wytypowanych zakładach. Ich kandydatury zostały zaproponowane przez zakłady, w których pracowali, zweryfikowane przez miejscową Policję Państwową i zaaprobowane przez odpowiedni urząd wojewódzki. Powołani zostali po raz pierwszy w 1930 r., a ich działalność przerwał wybuch II wojny światowej. Mężowie zaufania wykonywali nieodpłatnie prace zlecone przez urzędników wydziałów przemysłowych i bezpieczeństwa publicznego działających przy urzędach wojewódzkich. Obowiązywała ich ścisła tajemnica. Do zadań mężów zaufania zaliczymy: zbieranie informacji na temat funkcjonowania zakładów przemysłowych oraz ustalenie ich możliwości produkcyjnych i potrzeb na wypadek wojny (wypełnianie coroczne metryk zakładów i określanie zmian, jakie zaszły w nich w ciągu ostatniego roku), zbieranie dodatkowych informacji na temat pracowników zatrudnionych w przemyśle, wskazanie pracowników ważnych dla funkcjonowania zakładów, którzy mieli być zwolnieni z czynnej służby wojskowej w razie mobilizacji (reklamacja), informowanie o wypadkach mających miejsce w zakładach i sytuacjach nietypowych oraz inne drobne prace w zależności od potrzeb (np. zwrócenie pracownikom uwagi, aby nie wykonywali zdjęć i szkiców zakładu, czy sprawdzenie aktualności książeczek wojskowych). Pomysł powołania mężów zaufania w przemyśle powstał w środowisku, które objęło władzę w II Rzeczypospolitej po 1926 r.

Grzegorz Miernik, Anita Młynarczyk Tomczyk red., Transformacja systemowa w Polsce z przełomu lat 80. i 90. XX wieku. Wybrane konteksty, 2023, 246 s., format B5, ISBN 978-83-67580-75-5 (druk), 978-83-67580-76-2 (wersja elektroniczna), cena 58,80 zł

Publikacja objęła refleksją naukową początkowy okres transformacji. Lata 1989–1993 to kluczowy w dziejach Polski moment odchodzenia od systemu centralnie kierowanego ku gospodarce rynkowej. Przeobrażenia dokonywały się nie tylko w gospodarce, lecz także na scenie politycznej. Wielkie zmiany nastąpiły w codziennym życiu obywateli i choć generalnie były pozytywne, to w ujęciu oddolnym nie były oceniane dobrze. Niektóre z ważkich przemian udało się w niniejszym tomie wskazać.

Dziewięć tekstów, które złożyły się na książkę, objęły swym zakresem szerokie spektrum problemów. Autorzy zaprezentowali wyniki badań na poziomie makrospołecznym (np. aktywność Kościoła katolickiego w Polsce), mezospołecznym (np. sytuacja przemysłu motoryzacyjnego, sytuacja PGR-ów) i mikrospołecznym (np. likwidacja monumentów upamiętniających Armię Czerwoną w Kielcach, sytuacja nieruchomości zabytkowych na Dolnym Śląsku).

Książka adresowana jest do szerokiego grona odbiorców. Poza historykami i politologami mogą się nią zainteresować czytelnicy niezwiązani zawodowo z działalnością naukową, a chcący zgłębić wiedzę dotyczącą tego ważnego okresu w najnowszych dziejach Polski.

Spis treści

Wprowadzenie . . . .. . 7

Sławomir Kamosiński

Rewolucja godności. Eksplozja przedsiębiorczości w Polsce w latach 1989–1993 . . . . . . 13

Ryszard Gryz

Kościół w Polsce w dobie transformacji (1988–1993) . . . . 37

Dariusz Jarosz

Transformacja systemowa w Polsce: ZUS-owski punkt widzenia (1989–1992) . . . . . . . . 63

Grzegorz Miernik

Entuzjazm i rozczarowanie. Skargi, protesty, prośby, apele – początki transformacji w listach do rządu . . . .. . 87

Małgorzata Machałek

Koniec PGR-ów. Geneza i skutki likwidacji państwowego sektora rolnego w Polsce w 1991 roku . . . . . .. . . 127

Adriana Merta-Staszczak

Nieruchomości zabytkowe w procesie transformacji ustrojowej ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego Śląska . . . . .  . . . 147

Izabela Skórzyńska

Ujarzmianie ciała pomnika, czyli performatywny koniec komunizmu . . . . . . .. . . 169

Anita Młynarczyk-Tomczyk

Narzucona sława – monumenty upamiętniające Armię Czerwoną. Studium przypadku dekomunizacji przestrzeni publicznej Kielc . . . . . . 195

Hubert Wilk

W poszukiwaniu nowych dróg. Polska motoryzacja indywidualna w pierwszych latach po upadku PRL . . . . . .. . 227

Podsumowanie . . .. . . 245

Anita Młynarczyk-Tomczyk, „Wielka lekcja historii”. Prezentacja Tysiąclecia Polski poprzez wystawy w latach 1960–1966/67, 2022, 340 s., format B5, ISBN 978-83-7133-937-0, cena  67,20 zł

Ukazana w książce: „Wielka lekcja historii”. Prezentacja Tysiąclecia Polski poprzez wystawy w latach 1960-1966/67, „Wielka lekcja historii” to nie tylko historia obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego (1960-1966/67), ale także historia rozwoju polskiej kultury  historycznej odniesiona  do twórczego potencjału ludzkiego i instytucjonalnego zaplecza,  dzięki któremu możliwe stało się umasowienie i popularyzacja wiedzy historycznej, na  niespotykaną dotąd skalę i często na dobrym poziomie. Należy jednak pamiętać, iż sukces modernizacyjny polskich instytucji kultury historycznej osiągnięty w okresie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego miał swoją, ciemną stronę. Ogólnonarodowe uroczystości niosły bowiem ogromny ładunek perswazyjny, służący kształtowaniu socjalistycznej świadomości i pamięci historycznej, zgodnie z wytycznymi władzy.

W związku z Tysiącleciem Państwa Polskiego archeolodzy i historycy rozpoczęli, nie bez cesji na rzecz PZPR, szeroką akcję upowszechniającą, w której wykorzystali niemal wszystkie środki stojące do ich dyspozycji. Ogromną rolę w tym zakresie spełniły wystawy, jako forma przekazu historycznego. Nie bez powodu ekspozycje stały się dominujące w działalności muzeów, archiwów, a nawet bibliotek. Wystawy stanowiły i nadal stanowią ważny przekaźnik wiedzy, a dodatkowo każdy utwór wystawowy, bez względu na swoją treść, łączy w sobie elementy architektoniczne, plastyczne i językowe. Dlatego ekspozycje, jako forma przekazu, świetnie spełniały się i nadal spełniają się w roli, dostępnego dla wszystkich, środka popularyzacji historii, narzędzia popularyzacji myśli naukowej i skutecznego środka kształtowania świadomości społecznej. Nic więc dziwnego, że wszystkie punkty obchodów milenijnych: 1000. rocznica wstąpienia Polski na widownię dziejową; 550. rocznica bitwy pod Grunwaldem; rocznice związane z walką naro­dowo-wyzwoleńczą narodu polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem powstania styczniowego; 600. lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz 20. lecie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, znalazły odzwierciedlenie na wystawach. Popularne też były wystawy retrospektywne, obejmujące swym zakresie 1000-letnie dzieje narodu i państwa polskiego. Wystawy milenijne charakteryzowały się wysokim poziomem merytorycznym i dydaktycznym, ale też silnym obciążeniem ideowym, zwłaszcza te dotyczące współczesności.

Mariusz Nowak,  Umiarkowany konserwatysta wobec XIX-wiecznych przemian socjopolitycznych w Europie Zachodniej w świetle piśmiennictwa Henryka Lisickiego, 2022, 460 s.,  format B5, ISBN 978-83-7133-969-1, cena 76,65 zł

Przedmiotem rozprawy jest prezentacja poglądów przedstawiciela krakowskich konserwatystów – publicysty Henryka Lisickiego (1839–1899) wobec procesu przemian społeczno-politycznych w Europie Zachodniej dokonujących się w ciągu XIX w. Praca obejmuje kluczowe zagadnienie będące obiektem jego refleksji, tj. źródeł wskazanych przeobrażeń, identyfikując je w upowszechnieniu republikańskiego dziedzictwa rewolucji francuskiej 1789 r. Było ono punktem wyjścia do określenia kierunku przemian ustrojowych w krajach zachodnich. Z pozycji umiarkowanie konserwatywnych Lisicki wskazywał na nieuchronność przemian demokratycznych monarchii Okcydentu; w swych rozważaniach, opierając się na przykładzie współczesnej mu niestabilnej sytuacji wewnętrznej Francji, wskazywał, że optymalnym modelem społeczno-politycznym była dla Zachodu monarchia konstytucyjna. Dla Lisickiego – podobnie jak dla reprezentowanego przez niego środowiska krakowskich zachowawców – uosobieniem tego było państwo angielskie doby królowej Wiktorii.

Mariusz Nowak, U źródeł trójlojalizmu krakowskich konserwatystów – XIX-wieczny porządek międzynarodowy w Europie a  perspektywy dla sprawy polskiej w świetle piśmiennictwa Henryka Lisickiego, 2024,  298 s., format B5, ISBN 978-83-67580-66-3 (druk), ISBN 978-83-67580-67-0 (wersja elektroniczna), cena 71,40 zł

 Rozprawa stanowi charakterystykę poglądów na temat realiów europejskich stosunków międzynarodowych w XIX wieku jednego z wyróżniających się działaczy konserwatywnych, tzw. krakowskich konserwatystów (stańczyków) – Henryka Lisickiego. Jego refleksje na powyższy temat stanowią przyczynek do ukazania w szerokim zakresie zapatrywań wskazanego opiniotwórczego środowiska politycznego w dobie zaborów. Analiza porządku międzynarodowego w różnych konfiguracjach politycznych (tzw. koncertu mocarstw lub rywalizujących z sobą „wrogich koalicji”) była podstawą do pesymistycznego wniosku; w żadnym z nich potęgi europejskie nie uwzględniały możliwości odbudowy polskiej państwowości. Rozprawa wskazuje, że skutkiem tego była konstatacja, iż w ówczesnej sytuacji międzynarodowej należy wycofać się z zabiegów (dyplomatycznych czy militarnych – poprzez zbrojne powstania), a skupić się na podjęciu zabiegów o uzyskanie koncesji autonomicznych w ramach poszczególnych państw zaborczych. Wniosek ten doprowadził krakowskich konserwatystów do przyjęcia konceptu trójlojalizmu jako formy przetrwania narodu polskiego w okresie niewoli narodowej do momentu, w którym nastąpi powrót koniunktury dla sprawy polskiej umożliwiającej odbudowę państwowości. Książka przedstawia także model dochodzenia do porozumienia między polskimi elitami danego zaboru a poszczególnymi zaborcami oraz warunków ugody politycznej na kanwie samorządu administracyjnego oraz kulturowego (językowej i oświatowej).

 Jerzy Z. Pająk, Jerzy Szczepański oprac., Józef Bisping, Wspomnienia, cz. 1, Dzieciństwo i młodość, 2023, 372 s., format B5, ISBN 978-83-940109-6-6 (Adam Benedykt Bisping A.B.B. Nieruchomości, 978-83-67580-45-8 (Wydawnictwo UJK w Kielcach),  zakup publikacji

Wspomnienia Józefa Bispinga są fragmentem spuścizny pamiętnikarskiej rodziny Bispingów znanej na terenie historycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego od XIX wieku posiadającej ordynację rodową w Massalanach w powiecie grodzieńskim. Józef Bisping (1913-2001) we wrześniu 1939 r. walczył jako ochotnik m. in. w oddziale majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”, po rozwiązaniu oddziału znalazł się w okupowanej przez Niemców Warszawie. Następnie osiadł w zarządzanych przez siebie od 1938 r. Zagórkach koło Dęblina. Tam spędził czas okupacji prowadząc gospodarstwo leśne i tartak. W 1940 r. przystąpił do Związku Walki Zbrojnej (później: Armii Krajowej) i złożył przysięgę. Po wojnie przeszedł do organizacji „Wolność i Niezawisłość”. Aresztowanemu przez agentów Urzędu Bezpieczeństwa udało się uciec. W styczniu 1947 r. ratował się ucieczką z Polski pod pokładem szwedzkiego statku przewożącego węgiel z Gdańska do Szwecji. W ten sposób rozpoczął nowy etap życia, tym razem na emigracji. W 1950 r. wyjechał do Kanady. W nowej ojczyźnie zdobył ustabilizowaną pozycję zawodową i założył rodzinę. Zamieszkał w Ste-Foy – przedmieściu Québecu. Wspomnienia tego etapu życia są przepełnione opisami przyrody kanadyjskiej, pracy zawodowej oraz opisami życia społeczności emigracyjnej. Prezentowana książka to pierwszy tom z trzech zaplanowanych zakończona wspomnieniami do wojny wrześniowej 1939 r.

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło, Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Katolicki Uniwersytet Lubelski, 2022, 396 s., format B5, ISBN 978-83-7133-954-7, cena 75,60 zł

Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Katolicki Uniwersytet Lubelski jest efektem realizacji grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Na całość publikacji składa się sześć części, każda z nich dotyczy jednego z sześciu uniwersytetów, które funkcjonowały w Polsce w okresie międzywojennym. Były to: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Poznański i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć pierwszych było uczelniami państwowymi, KUL funkcjonował jako placówka prywatna. Uniwersytet w Lublinie rozpoczął działalność w grudniu 1918 r., był on najmniejszym spośród wymienionych uczelni.

W każdej części Słownika znalazły się biogramy profesorów, którzy na danym uniwersytecie kierowali katedrami. Wiązało się to z ich równoczesną nominacją na profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego. Łącznie w publikacji zamieszczono 953 biogramy, w części dotyczącej KUL są to 72 biogramów. W każdej części Słownika znajduje się obszerny wstęp. Zadaniem wstępu jest wyjaśnienie zasad, na jakich zostały skonstruowane biogramy, także wprowadzenie czytelnika w skomplikowaną materię funkcjonowania międzywojennych uniwersytetów i miejsca w nich kierujących katedrami profesorów. Ostatnia z części wstępu zawiera analizę danych zaczerpniętych z biogramów znajdujących się w danym tomie, co ma pokazać możliwości, jakie daje Słownik w dalszych badaniach nad kadrą akademicką. Ten fragment ma także pozwolić czytelnikowi na spojrzenie na pojedynczych profesorów, jako na część większej zbiorowości.

Słownik zawiera szczegółowe (wcześniej często zupełnie nieznane) informacje życiorysowe. Dotyczą one głównie drogi naukowej i zawodowej profesorów, w biogramach czytelnik znajdzie jednak również liczne informacje odnoszące się do innych obszarów życia, w tym rodziny bohaterów publikacji. W nagłówku każdego biogramu umieszczono zapis informujący o katedrze kierowanej przez danego profesora, także o nazwie wydziału, w ramach którego katedra funkcjonowała. Biogramy we wszystkich częściach Słownika opierają się na identycznym schemacie. Składa się on z 16 punktów, w każdym z nich został podjęty oddzielny wątek z życiorysu profesorów. Bezpośrednio pod każdym biogramem znajduje się informacja o źródłach i literaturze przedmiotu dotyczących danej osoby. Umieszczono tu tylko wybrane najważniejsze wykorzystane pozycje. Zdecydowana większość biogramów powstała na bazie źródeł archiwalnych, stąd ich zdecydowana przewaga w wykazach. Autorzy w szerokim zakresie korzystali zarówno z archiwów krajowych (szczególnie Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Centralnego Archiwum Wojskowego, archiwów uczelni funkcjonujących w okresie międzywojennych, archiwów uczelni powstałych po II wojnie światowej, Archiwum Polskiej Akademii Nauk), jak i z archiwów zagranicznych (szczególnie ukraińskich, litewskich, austriackich, niemieckich i włoskich). W przypadku uniwersytetu w Lublinie najbogatsze materiały na temat profesorów tej uczelni przechowywane są w Archiwum Akt Nowych i Archiwum KUL.

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło, Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Jagielloński, 2021, 904 s., format B5, ISBN 978-83-7133-952-3, cena 157,50 zł

Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Jagielloński jest efektem realizacji grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Na całość publikacji składa się sześć części, każda z nich dotyczy jednego z sześciu uniwersytetów, które funkcjonowały w Polsce w okresie międzywojennym. Były to: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Poznański i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć pierwszych uniwersytetów było uczelniami państwowymi, szósty funkcjonował jako placówka prywatna. W większości były to uniwersytety o dużych tradycjach, najstarszy z nich, UJ, powstał w 1364 r.

W każdej części Słownika znalazły się biogramy profesorów, którzy na danej uczelni kierowali katedrami. Wiązało się to z ich równoczesną nominacją na profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego. Łącznie w publikacji zamieszczono 953 biogramy, w części dotyczącej UJ jest to 210 biogramów. W każdej części Słownika znajduje się obszerny wstęp. Zadaniem wstępu jest wyjaśnienie zasad, na jakich zostały skonstruowane biogramy, także wprowadzenie czytelnika w skomplikowaną materię funkcjonowania międzywojennych uniwersytetów i miejsca w nich kierujących katedrami profesorów. Ostatnia z części wstępu zawiera analizę danych zaczerpniętych z biogramów znajdujących się w danym tomie, co ma pokazać możliwości, jakie daje Słownik w dalszych badaniach nad kadrą akademicką. Ten fragment ma także pozwolić czytelnikowi na spojrzenie na pojedynczych profesorów jako na część większej zbiorowości.

Słownik zawiera szczegółowe (wcześniej często zupełnie nieznane) informacje życiorysowe. Dotyczą one głównie drogi naukowej i zawodowej profesorów, w biogramach czytelnik znajdzie jednak również liczne informacje odnoszące się do innych obszarów życia, w tym rodziny bohaterów publikacji. W nagłówku każdego biogramu umieszczono zapis informujący o katedrze kierowanej przez danego profesora, także o nazwie wydziału, w ramach którego katedra funkcjonowała. Biogramy we wszystkich częściach Słownika opierają się na identycznym schemacie. Składa się on z 16 punktów, w każdym z nich został podjęty oddzielny wątek z życiorysu profesorów. Bezpośrednio pod każdym biogramem znajduje się informacja o źródłach i literaturze przedmiotu dotyczących danej osoby. Umieszczono tu tylko wybrane najważniejsze wykorzystane pozycje. Zdecydowana większość biogramów powstała na bazie źródeł archiwalnych, stąd ich zdecydowana przewaga w wykazach. Autorzy w szerokim zakresie korzystali zarówno z archiwów krajowych (szczególnie Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Centralnego Archiwum Wojskowego, archiwów uczelni funkcjonujących w okresie międzywojennych, archiwów uczelni powstałych po II wojnie światowej, Archiwum Polskiej Akademii Nauk), jak i z archiwów zagranicznych (szczególnie ukraińskich, litewskich, austriackich, niemieckich i włoskich).

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło, Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, 2022, 812 s., format B5, ISBN 978-83-7133-960-8, cena 142,80 zł

Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie jest efektem realizacji grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Na całość publikacji składa się sześć części, każda z nich dotyczy jednego z sześciu uniwersytetów, które funkcjonowały w Polsce w okresie międzywojennym. Były to: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Poznański i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć pierwszych uniwersytetów było uczelniami państwowymi, szósty funkcjonował jako placówka prywatna. W większości były to uniwersytety o dużych tradycjach, najstarszy z nich, UJ, powstał w 1364 r. W przypadku uczelni lwowskiej za datę jej powstania uważa się rok 1661.

W każdej części Słownika znalazły się biogramy profesorów, którzy na danej uczelni kierowali katedrami. Wiązało się to z ich równoczesną nominacją na profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego. Łącznie w publikacji zamieszczono 953 biogramy, w części dotyczącej UJK są to 172 biogramy. W każdej części Słownika znajduje się obszerny wstęp. Zadaniem wstępu jest wyjaśnienie zasad, na jakich zostały skonstruowane biogramy, także wprowadzenie czytelnika w skomplikowaną materię funkcjonowania międzywojennych uniwersytetów i miejsca w nich kierujących katedrami profesorów. Ostatnia z części wstępu zawiera analizę danych zaczerpniętych z biogramów znajdujących się w danym tomie, co ma pokazać możliwości, jakie daje Słownik w dalszych badaniach nad kadrą akademicką. Ten fragment ma także pozwolić czytelnikowi na spojrzenie na pojedynczych profesorów jako na część większej zbiorowości.

Słownik zawiera szczegółowe (wcześniej często zupełnie nieznane) informacje życiorysowe. Dotyczą one głównie drogi naukowej i zawodowej profesorów, w biogramach czytelnik znajdzie jednak również liczne informacje odnoszące się do innych obszarów życia, w tym rodziny bohaterów publikacji. W nagłówku każdego biogramu umieszczono zapis informujący o katedrze kierowanej przez danego profesora, także o nazwie wydziału, w ramach którego katedra funkcjonowała. Biogramy we wszystkich częściach Słownika opierają się na identycznym schemacie. Składa się on z 16 punktów, w każdym z nich został podjęty oddzielny wątek z życiorysu profesorów. Bezpośrednio pod każdym biogramem znajduje się informacja o źródłach i literaturze przedmiotu dotyczących danej osoby. Umieszczono tu tylko wybrane najważniejsze wykorzystane pozycje. Zdecydowana większość biogramów powstała na bazie źródeł archiwalnych, stąd ich zdecydowana przewaga w wykazach. Autorzy w szerokim zakresie korzystali zarówno z archiwów krajowych (szczególnie Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Centralnego Archiwum Wojskowego, archiwów uczelni funkcjonujących w okresie międzywojennych, archiwów uczelni powstałych po II wojnie światowej, Archiwum Polskiej Akademii Nauk), jak i z archiwów zagranicznych (szczególnie ukraińskich, litewskich, austriackich, niemieckich i włoskich).

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło, Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Poznański, 2022, 752 s., format B5, ISBN 978-83-7133-963-9, cena 149,10 zł

Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Poznański jest efektem realizacji grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Na całość publikacji składa się sześć części, każda z nich dotyczy jednego z sześciu uniwersytetów, które funkcjonowały w Polsce w okresie międzywojennym. Były to: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Poznański i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć pierwszych uniwersytetów było uczelniami państwowymi, szósty funkcjonował jako placówka prywatna. W większości były to uniwersytety o dużych tradycjach, najstarszy z nich, UJ, powstał w 1364 r. Utworzony w 1919 r. Uniwersytet Poznański był ukoronowaniem czterystuletnich starań o zorganizowanie samodzielnego polskiego uniwersytetu w Poznaniu. W środowisku elit Wielkopolski myśl o powołaniu uczelni o charakterze uniwersyteckim stale powracała przez cały ten okres. Pierwszą jej emanacją była powstała w 1519 r. Akademia Lubrańskiego.

W każdej części Słownika znalazły się biogramy profesorów, którzy na danej uczelni kierowali katedrami. Wiązało się to z ich równoczesną nominacją na profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego. Łącznie w publikacji zamieszczono 953 biogramy, w części dotyczącej UP jest to 159 biogramów. W każdej części Słownika znajduje się obszerny wstęp. Zadaniem wstępu jest wyjaśnienie zasad, na jakich zostały skonstruowane biogramy, także wprowadzenie czytelnika w skomplikowaną materię funkcjonowania międzywojennych uniwersytetów i miejsca w nich kierujących katedrami profesorów. Ostatnia z części wstępu zawiera analizę danych zaczerpniętych z biogramów znajdujących się w danym tomie, co ma pokazać możliwości, jakie daje Słownik w dalszych badaniach nad kadrą akademicką. Ten fragment ma także pozwolić czytelnikowi na spojrzenie na pojedynczych profesorów jako na część większej zbiorowości.

Słownik zawiera szczegółowe (wcześniej często zupełnie nieznane) informacje życiorysowe. Dotyczą one głównie drogi naukowej i zawodowej profesorów, w biogramach czytelnik znajdzie jednak również liczne informacje odnoszące się do innych obszarów życia, w tym rodziny bohaterów publikacji. W nagłówku każdego biogramu umieszczono zapis informujący o katedrze kierowanej przez danego profesora, także o nazwie wydziału, w ramach którego katedra funkcjonowała. Biogramy we wszystkich częściach Słownika opierają się na identycznym schemacie. Składa się on z 16 punktów, w każdym z nich został podjęty oddzielny wątek z życiorysu profesorów. Bezpośrednio pod każdym biogramem znajduje się informacja o źródłach i literaturze przedmiotu dotyczących danej osoby. Umieszczono tu tylko wybrane najważniejsze wykorzystane pozycje. Zdecydowana większość biogramów powstała na bazie źródeł archiwalnych, stąd ich zdecydowana przewaga w wykazach. Autorzy w szerokim zakresie korzystali zarówno z archiwów krajowych (szczególnie Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Centralnego Archiwum Wojskowego, archiwów uczelni funkcjonujących w okresie międzywojennych, archiwów uczelni powstałych po II wojnie światowej, Archiwum Polskiej Akademii Nauk), jak i z archiwów zagranicznych (szczególnie ukraińskich, litewskich, austriackich, niemieckich i włoskich).

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło, Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, 2022, 700 s., format B5, ISBN 978-83-7133-965-3, cena 126,00 zł

Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie jest efektem realizacji grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Na całość publikacji składa się sześć części, każda z nich dotyczy jednego z sześciu uniwersytetów, które funkcjonowały w Polsce w okresie międzywojennym. Były to: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Poznański i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć pierwszych uniwersytetów było uczelniami państwowymi, szósty funkcjonował jako placówka prywatna. W większości były to uniwersytety o dużych tradycjach, najstarszy z nich, UJ, powstał w 1364 r. W przypadku uczelni wileńskiej za datę jej powstania uważa się rok 1579.

W każdej części Słownika znalazły się biogramy profesorów, którzy na danej uczelni kierowali katedrami. Wiązało się to z ich równoczesną nominacją na profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego. Łącznie w publikacji zamieszczono 953 biogramy, w części dotyczącej USB jest to 149 biogramów. W każdej części Słownika znajduje się obszerny wstęp. Zadaniem wstępu jest wyjaśnienie zasad, na jakich zostały skonstruowane biogramy, także wprowadzenie czytelnika w skomplikowaną materię funkcjonowania międzywojennych uniwersytetów i miejsca w nich kierujących katedrami profesorów. Ostatnia z części wstępu zawiera analizę danych zaczerpniętych z biogramów znajdujących się w danym tomie, co ma pokazać możliwości, jakie daje Słownik w dalszych badaniach nad kadrą akademicką. Ten fragment ma także pozwolić czytelnikowi na spojrzenie na pojedynczych profesorów jako na część większej zbiorowości.

Słownik zawiera szczegółowe (wcześniej często zupełnie nieznane) informacje życiorysowe. Dotyczą one głównie drogi naukowej i zawodowej profesorów, w biogramach czytelnik znajdzie jednak również liczne informacje odnoszące się do innych obszarów życia, w tym rodziny bohaterów publikacji. W nagłówku każdego biogramu umieszczono zapis informujący o katedrze kierowanej przez danego profesora, także o nazwie wydziału, w ramach którego katedra funkcjonowała. Biogramy we wszystkich częściach Słownika opierają się na identycznym schemacie. Składa się on z 16 punktów, w każdym z nich został podjęty oddzielny wątek z życiorysu profesorów. Bezpośrednio pod każdym biogramem znajduje się informacja o źródłach i literaturze przedmiotu dotyczących danej osoby. Umieszczono tu tylko wybrane najważniejsze wykorzystane pozycje. Zdecydowana większość biogramów powstała na bazie źródeł archiwalnych, stąd ich zdecydowana przewaga w wykazach. Autorzy w szerokim zakresie korzystali zarówno z archiwów krajowych (szczególnie Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Centralnego Archiwum Wojskowego, archiwów uczelni funkcjonujących w okresie międzywojennych, archiwów uczelni powstałych po II wojnie światowej, Archiwum Polskiej Akademii Nauk), jak i z archiwów zagranicznych (szczególnie ukraińskich, litewskich, austriackich, niemieckich i włoskich).

Małgorzata Przeniosło, Marek Przeniosło, Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Warszawski, 2022, 880 s., format B5, ISBN 978-83-7133-964-6, cena 174,30 zł

 Słownik biograficzny profesorów uniwersytetów Drugiej Rzeczypospolitej. Uniwersytet Warszawski jest efektem realizacji grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Na całość publikacji składa się sześć części, każda z nich dotyczy jednego z sześciu uniwersytetów, które funkcjonowały w Polsce w okresie międzywojennym. Były to: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Poznański i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć pierwszych uniwersytetów było uczelniami państwowymi, szósty funkcjonował jako placówka prywatna. W większości były to uniwersytety o dużych tradycjach, najstarszy z nich, UJ, powstał w 1364 r. Uruchomiony w 1915 r. Uniwersytet Warszawski w swej tradycji odwoływał się do utworzonej w 1816 r. w Warszawie Szkoły Głównej.

W każdej części Słownika znalazły się biogramy profesorów, którzy na danej uczelni kierowali katedrami. Wiązało się to z ich równoczesną nominacją na profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego. Łącznie w publikacji zamieszczono 953 biogramy, w części dotyczącej UW jest to 191 biogramów. W każdej części Słownika znajduje się obszerny wstęp. Zadaniem wstępu jest wyjaśnienie zasad, na jakich zostały skonstruowane biogramy, także wprowadzenie czytelnika w skomplikowaną materię funkcjonowania międzywojennych uniwersytetów i miejsca w nich kierujących katedrami profesorów. Ostatnia z części wstępu zawiera analizę danych zaczerpniętych z biogramów znajdujących się w danym tomie, co ma pokazać możliwości, jakie daje Słownik w dalszych badaniach nad kadrą akademicką. Ten fragment ma także pozwolić czytelnikowi na spojrzenie na pojedynczych profesorów jako na część większej zbiorowości.

Słownik zawiera szczegółowe (wcześniej często zupełnie nieznane) informacje życiorysowe. Dotyczą one głównie drogi naukowej i zawodowej profesorów, w biogramach czytelnik znajdzie jednak również liczne informacje odnoszące się do innych obszarów życia, w tym rodziny bohaterów publikacji. W nagłówku każdego biogramu umieszczono zapis informujący o katedrze kierowanej przez danego profesora, także o nazwie wydziału, w ramach którego katedra funkcjonowała. Biogramy we wszystkich częściach Słownika opierają się na identycznym schemacie. Składa się on z 16 punktów, w każdym z nich został podjęty oddzielny wątek z życiorysu profesorów. Bezpośrednio pod każdym biogramem znajduje się informacja o źródłach i literaturze przedmiotu dotyczących danej osoby. Umieszczono tu tylko wybrane najważniejsze wykorzystane pozycje. Zdecydowana większość biogramów powstała na bazie źródeł archiwalnych, stąd ich zdecydowana przewaga w wykazach. Autorzy w szerokim zakresie korzystali zarówno z archiwów krajowych (szczególnie Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych, Centralnego Archiwum Wojskowego, archiwów uczelni funkcjonujących w okresie międzywojennym, archiwów uczelni powstałych po II wojnie światowej, Archiwum Polskiej Akademii Nauk), jak i z archiwów zagranicznych (szczególnie ukraińskich, litewskich, austriackich, niemieckich i włoskich).

Katarzyna Ryszewska, Historia badań archeologicznych w czasach II Rzeczypospolitej na obszarze województwa kieleckiego, cz. I: lata 1918-1928, 2021, 228 s., format B5, ISBN 978-83-7133-898-4, cena 37,80 zł

Publikacja poświęcona jest historii badań archeologicznych prowadzonych w okresie II RP na obszarze dawnego województwa kieleckiego w latach 1918–1928, a więc czasów związanych przede wszystkim z działalnością Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych (PGKZP). Omawiany okres rozpoczyna moment odzyskania przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918, a kończy 1928 r., kiedy to tę organizację rozwiązano. Planowana część druga będzie obejmować lata 1929–1939. Rozprawa stanowi kontynuację opracowania Historia badań archeologicznych na obszarze międzyrzecza Wisły i Pilicy w XIX i na początku XX wieku (2013).

W pracy omówiono rozmaite przejawy zainteresowania zabytkami archeologicznymi.

Przedstawiono archeologiczną działalność miejscowych stowarzyszeń – oddziałów Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK), niekiedy inspirujących prowadzenie poszukiwań i badań archeologicznych, a także współpracujących z PGKZP, przede wszystkim w zakresie inwentaryzacji i ochrony zabytków. Opisano kilka istniejących wówczas w regionie kolekcji muzealnych, przeważnie placówek działających przy oddziałach PTK, oraz zbiorów prywatnych. Przedstawiono okoliczności niektórych dokonanych wówczas przypadkowych odkryć archeologicznych. Scharakteryzowano badania archeologiczne (powierzchniowe i wykopaliskowe) prowadzone na terenie ówczesnego województwa kieleckiego zarówno przez miejscowych archeologów, z reguły amatorów, jak i profesjonalnych badaczy przybywających na Kielecczyznę z dużych ośrodków naukowych. Szczególnie dużo miejsca i uwagi poświęcono działalności na omawianym obszarze konserwatorów PGKZP, zajmujących się nie tylko inwentaryzacją i ochroną zabytków archeologicznych, lecz także prowadzących na wielu stanowiskach omawianego regionu badania terenowe, niekiedy wielosezonowe. Krąg odbiorów publikacji stanowić mogą: archeolodzy i historycy, pasjonaci polskiej archeologii i historii jej najważniejszych odkryć, miłośnicy dziejów ziemi świętokrzyskiej.

Stanisław Wiech (red.), Depolonizacja Ziem Zabranych (1864-1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, tom 3, Stanisław Wiech, Litwa i Białoruś. Rządy Potapowa (1868-1874), 2021,  616 s., format B5, ISBN 978-83-7133-921-9, cena 121,80 zł

Monografia poświęcona jest dziejom Liwy i Białorusi na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku w dobie rządów wileńskiego generała-gubernatora Aleksandra Potapowa. Praca jest kontynuacją rozpoczętej w 2018 r. wielotomowej serii wydawniczej poświęconej problemowi depolonizacji Ziem Zabranych (Litwy, Białorusi, Ukrainy) ze szczególnym uwzględnieniem analizy i edycji najważniejszych i mało znanych dokumentów źródłowych ilustrujących rosyjskie koncepcje, mechanizmy decyzyjne oraz realizację polityki wypychania polskości z zachodnich rubieży Cesarstwa Rosyjskiego. Do chwili obecnej ukazały się dwa tomy: Stanisław Wiech, Depolonizacja Ziem Zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, t. 1, Litwa i Białoruś. Od Murawjowa do Baranowa (1864–1868), Kielce 2018, ss. 323; Jacek Legieć, Krzysztof Latawiec, Depolonizacja Ziem Zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, t. 2, Prawobrzeżna Ukraina. Czasy Annienkowa i Bezaka (1864–1868), Kielce 2018, ss. 309. W tomie trzecim szczegółowo omówiono politykę kadrową, wyznaniową, oświatową oraz fiskalną władz carskich wymierzoną w społeczeństwo polskie. Analizie poddano także zmiany zachodzące w strukturze demograficznej, wyznaniowej oraz w stanie posiadania polskiego ziemiaństwa. Poruszane zagadnienia i analizowane procesy wzbogacono 50 statystycznymi i problemowymi tabelami. W części drugiej monografii zamieszczono 13 opracowanych naukowo tekstów źródłowych ilustrujących politykę depolonizacji. W grupie opracowanych dokumentów odnalezionych w archiwum w Wilnie, Petersburgu i Moskwie szczególnie cennymi okazały się dwa obszerne raporty Potapowa skierowane do cara Aleksandra II oraz wydawane przez niego okólniki (cyrkularze) adresowane do podległych mu gubernatorów.

Stanisław Wiech (red.), Depolonizacja Ziem Zabranych (1864-1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, tom 4, Jacek Legieć, Krzysztof Latawiec, Depolonizacja i rusyfikacja na prawobrzeżnej Ukrainie 1869-1880. Czasy generałów-gubernatorów Aleksandra Dondukowa-Korsakowa i Michaiła Czertkowa, 408 s., format B5, ISBN 978-83-67580-18-2, cena 84,00 zł

Niniejsza praca stanowi kontynuację studiów nad prowadzoną po powstaniu styczniowym polityką depolonizacji Kraju Południowo-Zachodniego, zapoczątkowanych w publikacji wydanej w 2018 r. w ramach serii wydawniczej „Depolonizacja Ziem Zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja”, a poświęconej temu procesowi w latach 1864–1868. Tom 4 obejmuje okres od początku 1869 do 1880 r. Był to czas urzędowania na stanowisku generała-gubernatora kijowskiego dwóch kolejnych osób. W latach 1869–1877 (formalnie do 1878 r.) zajmował je Aleksandr Dondukow-Korsakow, a w latach 1877–1881 (do września 1878 r. tymczasowo, jako pełniący obowiązki) – Michaił Czertkow. Chociaż Czertkow zdymisjonowany został już w 1881 r., to stało się to na tyle wcześnie (w połowie stycznia), że nie miał on wpływu na działalność rosyjskiej administracji Kraju Południowo-Zachodniego w tym przełomowym roku.

Dwunastoletni okres rządów w Kraju Południowo-Zachodnim generał-gubernatorów Aleksandra Dondukowa-Korsakowa i Michaiła Czertkowa był dla społeczności polskiej na prawobrzeżnej Ukrainie okresem wytchnienia po surowych rządach Aleksandra Bezaka.

Z jednej strony obaj wielkorządcy kontynuowali (chociaż nie tak konsekwentnie jak poprzednik) walkę z Kościołem katolickim oraz z polskością w kulturze i oświacie, z drugiej pozwolili na wzmocnienie pozycji ekonomicznej polskiego ziemiaństwa w kraju, co skutkowało znaczącym spadkiem tempa zmniejszania się polskiego stanu posiadania ziemi.

Problemy w polityce zagranicznej i wewnętrznej (wojna rosyjsko-turecka, rozwój rosyjskiego ruchu rewolucyjnego) sprawiły, że kwestia walki z żywiołem polskim przestała być chwilowo priorytetem dla administracji kraju. Pozwoliło to społeczności polskiej okrzepnąć przed kolejną falą działań depolonizacyjnych w następnych latach.

W pierwszej części tomu 4 omówiono pokrótce okoliczności w jakich przyszło działać obu naczelnikom kraju, plany odnośnie do prowadzenia działań depolonizacyjnych, ich realizację i skutki. Przedstawiono w niej sytuację na prawobrzeżnej Ukrainie w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Przedstawione zostały też koncepcje prowadzenia polityki rosyjskiej na Ziemiach Zabranych, z uwzględnieniem specyfiki działań planowanych i podjętych wobec guberni południowo-zachodnich oraz działań zmierzających do osłabienia polskiej i wzmocnienia rosyjskiej własności ziemskiej i innych działań depolonizacyjnych.

Drugą część publikacji stanowi wybór materiałów źródłowych – notatek, raportów i sprawozdań generałów-gubernatorów i gubernatorów z lat 1869-1881, a także innych dokumentów ilustrujących politykę rosyjską wobec Polaków na tym terenie.

Książka skierowana jest przede wszystkim do historyków zajmujących się problematyką historii Ziem Zabranych w XIX wieku. Publikacja w pracy  po raz pierwszy wielu unikalnych dokumentów źródłowych sprawi, że będzie ona przydatna również dla historyków ukraińskich czy rosyjskich.

Beata Wojciechowska, Sylwia Konarska-Zimnicka, Lucyna Kostuch red., Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – filozofia – religia, t. 3 , 2023, 392 s., format B5, ISBN 978-83-67580-55-7 (druk), ISBN 978-83-67580-56-4 (wersja elektroniczna), cena 77,70 zł

Celem publikacji jest prezentacja wybranych aspektów badań nad medycyną starożytną, średniowieczną i nowożytną. Redaktorzy tomu intencjonalnie przyjęli szeroki zakres czasowy i terytorialny, aby dać autorom możliwość pełnego uwidocznienia medycznego dziedzictwa i wpływów kulturowych. Opracowanie zawiera teksty dotyczące historii medycyny europejskiej, w tym polskiego dorobku, ale również niezwykle ważnych osiągnięć bliskowschodnich w tej dziedzinie. Artykuły zgromadzone w niniejszym tomie mają charakter interdyscyplinarny – badania w obszarze historii medycyny wymagają bowiem łączenia elementów dorobku różnych dyscyplin nauki: medycyny, fizyki, przyrodoznawstwa, historii, historii nauki, historii religii, historii sztuki, filozofii, teologii, filologii i archeologii. Na tom składa się ponad dwadzieścia artykułów w układzie chronologicznym. W zgromadzonych tekstach analizie poddano liczne zagadnienia badawcze, takie jak: rozwój poszczególnych gałęzi medycyny na przestrzeni wieków; zachowane traktaty i teorie medyczne; choroby i metody leczenia utrwalone w literaturze różnych gatunków; opisane w świadectwach źródłowych choroby kobiece, męskie i dziecięce; problemy kobiet ciężarnych, kwestia statusu lekarza w różnych epokach historycznych, znani lekarze w dziejach; rozwój szpitalnictwa; astrologia medyczna; wpływ klimatu na stan zdrowia człowieka, medyczne praktyki magiczne, problem cudownych uzdrowień; stosunek do osób niepełnosprawnych, popularyzacja wiedzy o zdrowiu; medycyna ludowa.

Mariola Wojciechowska, Beata Wojciechowska, Reflections on Health. Historical and Contemporary Contexts, 2022, 184 s., format B5, ISBN 978-83-7133-943-1, cena 44,10 zł

Publikacja składa się z dwóch zasadniczych części, poprzedzonych wstępem i zamkniętych zakończeniem. W pierwszej opisano pojmowanie zdrowia w kontekście historyczno-kulturowym, począwszy od czasów starożytnych aż po wiek XX. Poprzez wieki wiedza na temat zdrowia kształtowana była przez wiele czynników oraz formułowana
w teoriach i doktrynach odnoszących się do ciała ludzkiego, a także powstawania chorób i ich leczenia. Do końca XVIII wieku, mimo wielu odkryć i nowych ustaleń obowiązywała w nauce teoria humoralna. Dopiero wiek XIX przyniósł podwaliny pod współczesną medycynę i wieloaspektowy charakter rozumienia zdrowia. Definicja tego pojęcia, sformułowana po raz pierwszy w latach 40 XX wieku, akcentuje nie tylko brak choroby, ale odnosi je do dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego. Zdrowiu nadano rangę wartości i przypisano je do najważniejszych kategorii życiowych.

Część druga odnosi się do zdrowia jako wartości.  Trzonem rozdziału jest opis badań nad uznawaniem wartości zdrowia przez współczesną młodzież i jej rodziców z wykorzystaniem teorii Miltona Rokeacha, który poprzedzono wnikliwą analizą pojęcia wartości w perspektywie kulturowej, psychologicznej, socjologicznej, a także pedagogicznej. Opisano także teorie wartości i ich reprezentantów. Dokonano szczegółowej charakterystyki koncepcji wartości Miltona Rokeacha, a także przybliżono badania nad wartością zdrowie z wykorzystaniem wspomnianej teorii i Skali Wartości RVS. Z wyników badań przeprowadzonych przez Mariolę Wojciechowską analizie poddano uznawanie wartości zdrowie wpisanej w grupę wartości ostatecznych oraz wartości odpowiedzialny mieszczącej się w grupie wartości instrumentalnych. Oszacowano ponadto różnice międzygeneracyjne w sferze aksjonormatywnej w badanych grupach. W konkluzji poczynionych analiz podkreśla się centralną pozycję zdrowia i odpowiedzialności, co sugeruje ich stałość i względną niezmienność zachowań. Zaprezentowane w publikacji rozważania wpisują się w ogólnie przyjęte trendy. Stanowią bogaty materiał diagnostyczny, ale stwarzają także okazję do wyznaczania prognoz dotyczących udziału człowieka w kulturze, edukacji w życiu społecznym, rodzinnym i zawodowym. W kontekście wychowania wciąż sprawą kluczową jest rozstrzyganie sporu o wartości, wskazywanie ich źródeł i kryteriów wyboru, stanowiących podstawę do kształtowania się wzorca człowieka aktualnych i przyszłych czasów. Zdaniem Autorek niezbywalną kwestią jest eksponowanie nieprzemijających prawd o życiu ludzkim oraz utrwalanie nieprzemijających kwestii dotyczących dobra i piękna, uznawanych od starożytności jako uniwersalne i wyznaczające zręby wszystkich systemów aksjologicznych. Publikacja napisana w języku angielskim.

„Almanach Historyczny”, t. 23, z. 1, red. Jacek Legieć, 2021, 562 s., format B5, ISSN 1642-4530, cena 88,56 zł

Spis treści

Artykuły

11 Maciej Kokoszko (Uniwersytet Łódzki), Anthimus the dietician

39 Dariusz Słapek (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), Sport

w Sparcie, Sparta w sporcie. Spartan mirage w nowożytnym ruchu sportowym

59 Wiesław Bondyra (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), Urzędnicy

grodzcy lubelscy w czasach saskich. Spisy

81 Mariusz Nowak (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Juliusz Enoch

jako urzędnik i doradca władz najwyższych Królestwa Polskiego (1839–1863)

105 Aliaksandr Radziuk (Europejski Uniwersytet Humanistyczny, Wilno), Деятель-

ность следственных и судебных комиссий на территории Беларуси в 1863–1867 г.

(на примере Гродненской губернии)

129 Sergiusz Leończyk (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach),

Ссыльные участники польского Январского восстания в Енисейске во второй

половине XIX века в воспоминаниях современников

151 Jerzy Z. Pająk (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Armia rosyjska

wobec galicyjskich Żydów podczas I wojny światowej

177 Małgorzata Łapa (Uniwersytet Łódzki), Unifikacja systemu celnego Drugiej Rzeczypospolitej.

Przyczynek do zagadnienia gospodarczej integracji ziem polskich po

I wojnie światowej

205 Bogdan Stanaszek (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Udział duchowieństwa

katolickiego w kampanii wyborczej do parlamentu w 1922 roku w powiatach

radomskim, koneckim i opoczyńskim

235 Alicja Gontarek (Instytut Pamięci Narodowej, Biuro Badań Historycznych,

Warszawa / Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), Działalność

Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Hiszpanii na rzecz pomocy uchodźcom żydowskim

w czasie II wojny światowej (w świetle akt Ministerstwa Spraw Zagranicznych

przechowywanych w Archiwum Instytutu Hoovera). Zarys problemu

267 Krzysztof Lesiakowski (Uniwersytet Łódzki), Z piętnem zdrady. Meandry życia

Blanki Kaczorowskiej

293 Jerzy Gapys (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Protokoły parcelacyjne

reformy rolnej z lat 1944–1945 w województwie kieleckim jako źródło do

badań nad ziemiaństwem. Zarys problematyki

321 Ryszard Gryz (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Episkopat Polski

a koncepcja porozumienia z władzami państwowymi (1946–1950)

343 Dariusz Jarosz (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk), Polsko-belgijskie stosunki

handlowe w latach 1945–1976 w świetle polskich materiałów archiwalnych

369 Grzegorz Miernik (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Taka gmina.

Skargi mieszkańców na funkcjonowanie gminnej administracji wiejskiej wysyłane

„do Warszawy” w latach siedemdziesiątych XX wieku

6 Spis treści

Materiały źródłowe

397 Tomasz Gocel (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), „Sprawa organizowania

Uniwersytetu w Lublinie…”. Nieznany list ks. Idziego Radziszewskiego,

założyciela i pierwszego rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, do biskupa

kieleckiego Augustyna Łosińskiego

421 Dominik Flisiak (badacz niezależny, Kielce), Świadectwo Ryszarda Walewskiego

dotyczące Żydowskiego Związku Wojskowego i powstania w getcie warszawskim

441 Małgorzata Karkocha (Uniwersytet Łódzki), Opis kościoła parafialnego w Brzegach

z 1884 roku

457 Przemysław Waingertner (Uniwersytet Łódzki), Nowe źródło do dziejów polskich

organizacji młodzieżowych w pierwszej połowie XX wieku – Pamiętniki Tomasza

Piskorskiego (1898–1940)

Artykuły recenzyjne i recenzje

471 Przemysław P. Szpaczyński (badacz niezależny, Zielona Góra), Spór o powody

marginalizacji Radziwiłłów birżańskich przez Zygmunta III i o genezę negatywnego

wizerunku króla w historiografii

509 „Przez całe życie służ sprawie oswobodzenia Polski […]. Broń […] zagrożonej ziemi

polskiej […]”. Garść uwag na marginesie monografii Przemysława Waingertnera, Konspiracja

trzech pokoleń Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i ruch zetowy (1886–1996),

wydanie drugie, Łódź 2018 – Wiesław Charczuk (Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych

nr 1 im. S. Staszica w Siedlcach)

525 Michał Prykaszczyk, Generał Tomasz hrabia Łubieński (1784–1870) żołnierz i przedsiębiorca,

Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2020 – Wiesław Caban

(Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

531 Wojciech Iwańczak, Świadkowie historii? Średniowiecze w dziejopisarstwie Europy

Środkowej dawniej i dziś, Kraków: AVALON, 2019 – Piotr Kardyś (Polskie Towarzystwo

Historyczne, Oddział w Skarżysku-Kamiennej)

Życie naukowe

539 Jubileuszowy dwugłos – Eugeniusz Niebelski, Zbigniew J. Wójcik

547 Powrót „Spotkań ze źródłem archiwalnym” – Piotr Cendrowicz (student, Uniwersytet

Jana Kochanowskiego w Kielcach), Oskar Tokarczyk (student, Uniwersytet

Jana Kochanowskiego w Kielcach)

In memoriam

555 Henryk Suchojad (1947 – 22 listopada 2020) – Jacek Pielas (Uniwersytet Jana Kochanowskiego

w Kielcach)

559 Zasady przyjmowania tekstów do druku i procedury recenzowania obowiązujące

w „Almanachu Historycznym”

„Almanach Historyczny”, t. 23, z. 2 (specjalny), Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – filozofia – religia, red. Jacek Legieć, 2021, 344 s., format B5, ISSN 1642-4530, cena  54,00 zł

Spis treści

9 Wstęp

11 Introduction

13 Paweł Tambor (Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Jana Kochanowskiego

w Kielcach), Problem interdyscyplinarności w kontekście medycyny i jej historii

– refleksje metodologiczne

31 Anna Maria Wajda (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), Pijawka jako

biblijny symbol nienasycenia na kanwie jej zastosowania w antycznej hirudoterapii

53 Lucyna Kostuch (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Nosos i poliorkia.

Choroby w helleńskim obozie wojskowym

79 Elwira Kaczyńska (Uniwersytet Łódzki), Misje kojskich lekarzy na Krecie w świetle

źródeł epigraficznych

109 Olimpia Skieterska (Uniwersytet w Białymstoku), Cud O Żydowce cierpiącej na

raka świętych Kosmy i Damiana: aspekty medyczne

125 Sylwia Konarska-Zimnicka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach),

Obraz choroby w Liber principium sapientiae Abrahama ibn Ezry

143 Beata Wojciechowska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Mocz

i jego charakterystyka w wybranych traktatach średniowiecznych

157 Agnieszka Maciąg-Fiedler (Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

w Krakowie), Medycyna cudowna Mikołaja z Polski

167 Anna Głusiuk (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie),

Ciąża, poród, opieka nad matką i noworodkiem na podstawie traktatu Michała Savonaroli

Ad mulieres Ferrarienses de regimine pregnantium et noviter natorum usque ad

septennium

185 Piotr Kardyś (Polskie Towarzystwo Historyczne/Oddział Skarżysko-Kamienna),

Piętnastowieczny rękopis o treści medycznej z dawnej biblioteki cystersów

w Henrykowie. Zawartość, użytkownicy, recepcja na przestrzeni wieków

199 Dominika Burdzy-Jeżewska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach),

Szpital Świętego Ducha de Saxia w Sandomierzu w XVI wieku

217 Jacek Pielas (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Zdrowotne pericula

w rodzinie magnackiej pierwszej połowy XVII wieku w świetle korespondencji

Gabriela Tęczyńskiego (1575–1617), wojewody lubelskiego i jego żony Elżbiety z Radziwiłłów

(1585–1618)

235 Katarzyna Justyniarska-Chojak (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach),

Apteki i ich wyposażenie w świetle mieszczańskich inwentarzy pośmiertnych

(XVI–XVIII wiek)

6 Spis treści

251 Agnieszka Jakuboszczak (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), O „wieku

krytycznym”. Menopauza w wybranych tekstach medycznych z XVIII wieku

263 Tadeusz Stegner (Uniwersytet Gdański), Kuracje w nadbałtyckich uzdrowiskach

zalecane przez lekarzy w XIX wieku

279 Małgorzata Przeniosło (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Marek

Przeniosło (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Profesorowie Wydziału

Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1918–1939

299 Piotr Kądziela (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Katedra Ginekologii

i Położnictwa na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie

w latach Drugiej Rzeczypospolitej

319 Marzena Marczewska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Obraz

zarazy w polskim folklorze

341 Zasady przyjmowania tekstów do druku i procedury recenzowania obowiązujące

w „Almanachu Historycznym”

„Almanach Historyczny”, t. 24 red. Jacek Legieć, 2022, 540 s., format B5, ISSN 1642-4530, cena  82,08 zł

 Spis treści

Artykuły

11 Tomasz Świątkowski (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Łuk i łucznictwo w wybranych kulturach starożytności

35 Klaudia Rogowska (Uniwersytet Warszawski), „Czyli żyje? Czyli umarł?”. Problem ucieczek żon i mężów w świetle ogłoszeń publikowanych w „Gazecie Warszawskiej” w latach 1775–1780

49 Anna Łysiak-Łątkowska (Uniwersytet Gdański), Wezuwiusz i Etna w relacjach Stanisława Kostki Potockiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Stanisława Staszica

69 Alicja Kulecka (Uniwersytet Warszawski), Wokół symboliki państwowej Królestwa Polskiego. Ikonografia i pismo ozdobne w dokumentach urzędowych okresu konstytucyjnego oraz innych źródłach (1815–1830)

103 Robert Stępień (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), Pokasacyjne losy ostatnich zakonników z klasztoru Benedyktynów na Świętym Krzyżu

143 Mariusz Nowak (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Próby odbudowy księgozbioru Biblioteki Ordynacji Myszkowskiej przez Aleksandra Wielopolskiego

161 Daniel Kiper (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), Figuralne motywy winietowe w polsko-amerykańskich pismach periodycznych przełomu XIX i XX

wieku

187 Piotr Szlanta (Uniwersytet Warszawski), Nielubiany cesarz. Obraz Wilhelma II w karykaturze polskiej początku XX wieku

201 Aleksandra Zawadzka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Lincze w Teksasie na przełomie XIX i XX wieku jako spektakle kulturowe

237 Stanisław Boridczenko (Uniwersytet Szczeciński), Wiedza o przeszłości a wczesnosowiecki system oświaty. Zarys problematyki

259 Jerzy Gapys (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Zbigniew Kowalczyk, Tercjarstwo w dekanacie radoszyckim 1918–1939

277 Henryka Ilgiewicz (Instytut Badań Kultury Litwy), Wojewódzki Komitet Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego w Wilnie (1935–1939)

315 Witold Jarno (Uniwersytet Łódzki), Józef Lewszecki (1869–1939) – tytularny generał brygady. Zarys biografii

347 Katarzyna Ryszewska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Jan Bartys (1909–1940) – obiecujący archeolog, zamordowany w Katyniu

369 Kamil Weber (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych), Nicolas Levi (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk), Żołnierze

armii japońskiej w sowieckiej niewoli po zakończeniu II wojny światowej

405 Anita Młynarczyk-Tomczyk (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Między nauką a polityką. „Polskie Tysiąclecie” w audycjach Polskiego Radia z lat

1960–1966/67

Materiały źródłowe

439 Tadeusz Mielczarek (Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939 r.” w Kielcach), Edyta Majcher-Ociesa (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Nieznana relacja o pobycie Polaków w Iraku

Artykuły recenzyjne i recenzje

451 Tomasz Świątkowski (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Jak łucznik łucznikowi, czyli dlaczego historiografia potrzebuje metodologii eksperymentalnej

– notatki na marginesach książek Jakuba Juszyńskiego

463 Przemysław P. Szpaczyński (badacz niezależny, Zielona Góra), Spór o „rokosz Zebrzydowskiego” (1606–1607)

499 Wojciech Iwańczak, W poszukiwaniu lepszego świata, czyli prawdy i nieprawdy o husytyzmie, Kraków: Avalon, 2021– Piotr Kardyś (Polskie Towarzystwo Historyczne,

oddział w Skarżysku-Kamiennej)

503 Meteorologia czy astrometeorologia? Rozważania na marginesie książki Anny Lawrence-Mathers Medieval Meteorology: Forecasting the Weather from Aristotle to the Almanac, Cambridge: Cambridge University Press, 2020 – Sylwia Konarska-Zimnicka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

Życie naukowe

513 Uroczyste seminarium w Instytucie Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach – Edyta Majcher-Ociesa (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach),

Anita Młynarczyk-Tomczyk (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

517 Konferencja „Ludzie Katedry”, Kielce, 15 września 2021 roku – Karolina Lisowska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Klaudia Strojwąs (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

In memoriam

525 Profesor Wiktoria Śliwowska (26 czerwca 1931 – 27 grudnia 2021) – Wiesław Caban (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

537 Zasady przyjmowania tekstów do druku i procedury recenzowania obowiązujące

w „Almanachu Historycznym”

„Almanach Historyczny”, t. 25, red. Jacek Legieć, 2023, 496 s., format B5, ISSN 1642-4530, cena  92,88 zł

 Spis treści

Artykuły

11 Anna Tatarkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), About the Troubles of Roman Men Conceiving a Descendant. Male Fertility Disorders in Ancient Rome

25 Katarzyna Maria Dźwigała (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), Religious Issues in the Speech in Honor of Constantine of 313 (Panegyric

XII from the Collection of Panegyrici Latini)

37 Mariusz Bartnicki (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), The Founding Myth of the Kyiv Pechersk Lavra in the Light of the Tradition of the The Paterik of the Kievan Caves Monastery

59 Kacper Górski (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), Starostwo stężyckie w drugiej połowie XVI wieku

83 Urszula Kicińska (Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), Problems of Everyday Life at the Court of Konstancja Marianna née Potocka Szczukowa (d. 1733), Deputy-Chancelloress of Lithuania

113 Olimpia Skieterska (Uniwersytet w Białymstoku), Classification of Murders in 18th Century London Based on Old Bailey Proceedings

133 Rafał Dobek (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), French Social and Political Caricature during the July Monarchy and the Second Republic (1830–1851)

165 Przemysław Matusik (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Tajemnice obrazu Juliusa Knorra Poznański rynek w 1838 roku. Wokół ikonografii miejskiej XIX wieku

193 Eugeniusz Niebelski (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), Zesłaniec Adam Jastrzębski i jego wspomnienia o powstaniu nad Bajkałem 1866 roku

213 Artur Markowski (Uniwersytet Warszawski), Deaf People in the Kingdom of Poland, in Light of the 1897 Census

247 Oleg Mikhin (Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny w Moskwie), Иерар-хия самоидентификации высших офицеров польского происхождения в позд-ней Российской империи. (На материале биографий Б. Громбчевского, Ю. Дов-бор-Мусницкого и Я. Яцины)

269 Łukasz Janeczek (Uniwersytet Zielonogórski), Wytyczne dla komisji szacującej stan nieruchomości w ramach działalności Radomskiego Towarzystwa Kredytowego Miejskiego z 1900 roku

291 Paweł Pryt (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Aktywność polityczna, społeczno-gospodarcza właściciela ordynacji chroberskiej Aleksandra Erwina Wielopolskiego (1875–1937) – próba nakreślenia problematyki

307 Witold Jarno (Uniwersytet Łódzki), Tytularny generał dywizji Edward Hejdukiewicz (1868–1932). Zarys biografii

329 Karolina Trzeskowska-Kubasik (Biuro Badań Historycznych IPN (Centrala)), Działalność niemieckich obozów w latach 1939–1945 na terenie Kreishauptmannschaft Busko (dystrykt Radom)

361 Anita Młynarczyk-Tomczyk (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), „Ku socjalistycznej Polsce”. Patos Polski Ludowej z perspektywy jej dwudziestolecia w filmach krótkometrażowych

401 Maria Pasztor (Uniwersytet Warszawski), The Oder–Neisse Border in Polish-Belgian Relations between 1956–1975

Artykuły recenzyjne i recenzje

427 Przemysław P. Szpaczyński (badacz niezależny, Zielona Góra), Spór o Stanisława Żółkiewskiego

451 Lori Ann Garner, Hybrid Healing. Old English Remedies and Medical Texts, Manchester University Press 2022 (Manchester Medieval Literature and Culture) – Sylwia Konarska-Zimnicka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

457 Speculum arabicum. Intersecting Perspectives on Medieval Encyclopaedism. Proceedings of the International Conference at Louvain-la-Neuve and Cambron-Casteau, 22–24 May 2017, eds. Godefroid de Callatay, Mattia Cavagna, Baudouin Van den Abeele, Turnhout–Louvain-la-Neuve, Brepols–Centre d’études médiévales, 2023 (Textes, Études, Congres, 33) – Sylwia Konarska-Zimnicka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

463 Palące problemy, czyli w sprawie książki Andrzeja Pola O Piotrkowskiej Straży Pożarnej, Piotrków Trybunalski 2021 – Eryk Zywert (Uniwersytet Łódzki)

471 Jindřich Zdeněk Charouz, Zůstava mi však milost Boži. Život a internace biskupa-vyznavače Josefa Karla Matochy (1888–1961), Karmelitánské nakladatelství, Praha 2022 – Ryszard Gryz (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

Kronika naukowa

483 Ten Years of the Thematic Competition for Students “Our Neighbours – Jews” – Agnieszka Dziarmaga (Muzeum Wsi Kieleckiej), Edyta Majcher-Ociesa (Uniwersytet

Jana Kochanowskiego w Kielcach)

487 Dziesięć lat działalności Studenckiego Koła Naukowego „Judaica” – Michał Brzoza (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)

493 Zasady przyjmowania tekstów do druku i procedury recenzowania obowiązujące w „Almanachu Historycznym”