Nowości – FILOLOGIA POLSKA

Monika Bator wstęp i oprac., „Z życia ekranu”. Piśmiennictwo filmowe Stefanii Heymanowej na łamach czasopisma „Bluszcz” w latach 1928-1939, 2022, 634 s., ISBN 978-83-7133-962-2, cena 105,00 zł

Niniejszy tom zatytułowany „Z życia ekranu”. Piśmiennictwo filmowe Stefanii Heymanowej na łamach czasopisma „Bluszcz” w latach 1928-1939 jest opracowanym edytorsko zbiorem wszystkich recenzji filmowych autorstwa tej publicystki pierwotnie drukowanych we wspominanym tygodniku społeczno-literackim.

Stefania Zofia Heymanowa-Majewska, z d. Lauterbach (1890–1965) to pisarka, tłumaczka, jedna z pionierek przedwojennej publicystyki filmowej. Była nietuzinkową recenzentką i krytyczką, zarówno w okresie przedwojennym (w Warszawie), jak i powojennym (w Kielcach). Pisała wnikliwe sprawozdania z bieżącego repertuaru kinowego, ale poruszała też w swoich tekstach bardziej ogólne zagadnienia, dotyczące m.in. gwiazdorstwa filmowego, ewoluowania języka filmu, adaptacji, edukacji filmowej czy publiczności kinowej. W międzywojniu była stałą recenzentką dwóch czasopism: „Bluszczu” – pisma tygodniowego ilustrowanego dla kobiet, oraz tygodnika ilustrowanego „Kino”.

Recenzje Heymanowej zostały w niniejszym tomie umieszczone chronologicznie i opatrzone przypisami. Poprzedza je szkic krytyczny, który jest intelektualną biografią tej nietuzinkowej postaci, a ponadto, metodologicznym przewodnikiem po dalszej części publikacji.

Alina Biała, Literatura i plakat. Korespondencja sztuk, 2021, 504 s., format B5, ISBN 978-83-7133-875-5, cena 126,00 zł, PDF publikacji pobierz plik

Niniejsza publikacja stanowi piątą część cyklu Korespondencja sztuk, którego celem jest zaprezentowanie i analiza powiązań między literaturą a innymi dziedzinami twórczości artystycznej. Dotychczas w serii ukazały się: Literatura i malarstwo, Literatura i architektura, Literatura i muzyka oraz Literatura i taniec.

W monografii Literatura i plakat przedmiotem badań są relacje literatury i plakatu ujęte z perspektywy: ich narodzin, istoty, wyróżników, podobieństw i odmienności w zakresie materii twórczej, klasyfikacji i odmian plakatu, miejsca obydwu dziedzin twórczości w genealogii sztuk, funkcji oraz przekształcania języka w przestrzeni plakatu, analizy i interpretacji („czytania”) posteru, konstruowania werbalnych i ikonicznych figur stylistycznych, typów uobecniania dzieł literackich w posterze, oddziaływania plakatu na literaturę, przekładu intersemiotycznego, wpływu posteru na książkę (jako nośnik słowa pisanego), a także na sztukę i kulturę.

Wymienionym zagadnieniom podporządkowana jest selekcja materiału werbalnego i ikonicznego, stanowiącego przedmiot badań, analiz i inter­pretacji. Materiał ten zaczerpnięto z wielu baz kulturowych (polskiej i powszechnej) oraz wielu okresów chronologicznych (od starożytności po współczesność).

Ewa Boksa, Renata Cuprych, Język mniej giętki. Wstęp do pragmalingwistycznej analizy sprawności językowej i komunikacyjnej u osób w starszym wieku bez następstw incydentów neurologicznych, 2022, 230 s., format B5, ISBN 978-83-67580-08-3, cena 52,50 zł

 Niniejsza książka poświęcona jest mowie, językowi i komunikowaniu się osób po 60. roku życia z perspektywy ich potencjału umysłowego. Analiza prezentuje wieloaspektowy charakter badawczy ze względu na łączenie elementów z obszarów językoznawstwa, logopedii i psychologii poznawczej. Takie powiązanie jest niezbędne, ponieważ pomaga zrozumieć funkcjonowanie mentalności wybranej grupy badawczej.

Praca prezentuje wieloskładnikową metodologię badań i analiz. Procedura metodologiczna związana jest z oceną działań wykonawczych na poziomie poszczególnych elementów systemu językowego, co pozwala ocenić, jak wiek (lub płeć) wpływa na możliwości przetwarzania języka. W ocenie potencjału osób starszych brane są pod uwagę naturalne zmiany związane z wiekiem. Czynniki biologiczne nieuchronnie wpływają na stan neuropsychiczny u osób starszych.

W obrębie zmian komunikacyjnych oddziaływanie wieku jako jednego z czynników biolektu nie zawsze współgra ze sferą biologiczną, a więc wiekiem biologicznym, który ma charakter czynnościowy, wynikający z procesu starzenia się człowieka. Książka przedstawia typowe cechy pola biolektalnego osób starszych, tj. specyficzne uwarunkowania biologiczne i poznawcze, które stanowią profil językowy seniorów, współistniejąc z czynnikami biopsychicznymi, pozwalającymi na specyficzne obrazowanie ich swoistej rzeczywistości.

Stanisław Cygan, Marzena Marczewska, Katarzyna Ostrowska red., Glottodydaktyka polonistyczna wczoraj, dziś i jutro. Między doświadczeniem a nowymi wyzwaniami, 2022, 226 s., format B5, ISBN 978-83-7133-955-4, cena 42,00 zł, PDF publikacji pobierz plik

 Monografia jest publikacją jubileuszową z okazji pięciolecia Centrum Kultury i Języka Polskiego Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zawarte w niej zostały artykuły z różnych obszarów badawczych. Chodzi tu o ośrodki kształcenia językowego cudzoziemców: krajowe, zagraniczne, podręczniki kursowe do nauczania języka polskiego jako obcego (JPJO) na różnych poziomach nauczania w Polsce i poza jej granicami (w tym do nauczania dzieci polonijnych),  specyfika nauczania JPJO w grupach chińsko-, ukraińskojęzycznych, także studentów programu Erasmus+, polonistyczne kulturoznawstwo glottodydaktyczne (glottokulturoznawstwo, glottodydaktyka kultury), języki w kontakcie (na przykładzie  języka polskiego i języka węgierskiego), kształcenie kompetencji leksykalnej w  świetle najnowszych teorii, miejsce tekstu literackiego w kształceniu cudzoziemców.

Krzysztof Jaworski, Niechciani futuryści. Zapomniana awangarda literacka dwudziestolecia międzywojennego, 2022, 316 s., format B5, ISBN 978-83-67580-15-1, cena 57,75 zł

Monografia koncentruje się na twórczości mało znanego środowiska tytułującego się mianem „najmłodszych futurystów polskich”, a działającego w latach 1921-1924. Książka prezentuje źródła, które uchodziły do tej pory za zaginione, a znajdowały się w zbiorach prywatnych (jednodniówki, druki ulotne), lub zagranicą (m.in. w Niemczech), a które nie funkcjonowały dotychczas w literaturoznawczym obiegu naukowym. Zaprezentowanie w rozprawie zapomnianej dziś twórczości najmłodszych polskich futurystów, jej literaturoznawcza analiza i kulturowy komentarz, pozwoli wzbogacić dotychczasową wiedzę faktograficzną, ukazać w nowym świetle dokonania polskiej awangardy oraz zaakcentować jej oryginalność na tle awangardy europejskiej i światowej.

Andrzej Kominek red., Mój świat jest pierwszy i jedyny. Studia językoznawcze poświęcone Wiesławowi Myśliwskiemu w 90. rocznicę urodzin, 2022, 160 s., format B5, ISBN 978-83-7133-970-7, cena  27,30 zł

Niniejsza publikacja ukazała się z okazji 90. urodzin Wiesława Myśliwskiego, które pisarz obchodzi w tym roku. Tytułowa dewiza „Mój świat jest pierwszy i jedyny” została przejęta przez samego pisarza od Ludwiga Wittgensteina, filozofa, który wywarł ogromny wpływ na Jego pojmowanie świata.

Prezentowany zbiór zawiera pięć artykułów językoznawczych. W pierwszym z nich Agnieszka Rosińska-Mamej nakreśla wizję tożsamości człowieka (przede wszystkim człowieka starego), która wyłania się z kart powieści Ucho Igielne Wiesława Myśliwskiego. Aleksandra Kasprzyk w drugim artykule niniejszego tomu zajmuje się odtworzeniem cech charakterystycznych dla metaforycznego sposobu konceptualizacji zapamiętanych osób w powieściach Wiesława Myśliwskiego. W artykule trzecim z kolei Andrzej Kominek sięga do repertuaru zasłyszanych przez Myśliwskiego opowieści, odnajdując wśród nich historię o niejakim Kaziuniu, umieszczoną w powieści Widnokrąg. Czwarty w kolejności tekst dotyczy przyjrzeniu się przez Aleksandrę Kasprzyk obrazowi ciała kobiety, a ściślej mówiąc, porównaniu trzech różnych rodzajów pamięci o ciele kobiety na przykładzie narracji bohatera Ostatniego rozdania Wiesława Myśliwskiego: artystycznego, seksualno-estetycznego i romantycznego. W ostatnim, piątym tekście Aleksandra Ciarkowska przybliża wybrane zagadnienia z zakresu językowej kreacji Jakuba – głównego bohatera, a zarazem narratora powieści Pałac.

Studia zawarte w tym tomie stanowią nowość z tego względu, że są ujęciami językoznawczymi, a łączą je wybrane słowa Ludwiga Wittgensteina, gdyż przebogata twórczość Myśliwskiego wymaga ciągle nowego i wieloaspektowego przyglądania się jej.

Agnieszka Miernik, (Re)wizje wyobraźni o potrzebie mitu w życiu dziecka, 2024, 258 s., format A5, ISBN 978-83-8377-003-1 (druk), 978-83-8377-004-8 (wersja elektroniczna), cena 54,60 zł

 W książce zwrócono uwagę na rolę obrazów mitycznych w kształtowaniu osobowości dziecka, kreowaniu osobistego losu. Odniesiono się do konieczności włączania w życie dziecka wyobrażeń symbolicznych występujących w tkance fabularnej mitów. Odwołując się prac Carla Gustawa Junga, Jamesa Hillmana, Mircea Eliadego, Mariana Mazura, Zenona W. Dudka wskazano na korzyści płynące z lektury pradawnych obrazów adoptowanych na użytek dziecięcego odbiorcy przez Igora D. Górewicza, Grzegorza Kasdepke, Melanię Kapelusz, Michała Łuczyńskiego, Ewę Nowacką, Annę Onichimowską, Łukasza Wierzbickiego, Witolda Vargasa oraz Dorotę Bielską i Zuzannę Orlińską. Podjęto próbę refleksji nad rolą obrazów symbolicznych w ujawnianiu i kształtowaniu indywidualizmu dziecka, rozwijaniu wrodzonych, unikalnych predyspozycji. Mity, wywodzące się z najgłębszych przestrzeni nieświadomości, są równie autentyczne jak samo dziecko, które z racji predyspozycji do spontanicznego kontaktu z nieświadomą stroną psychiki, zdolne jest do ich szczególnego odbioru, do umiejętność włączania treści mitycznych do struktury psychiki. Jak celnie ujął to C. G. Jung: „Dziecko nie tylko chce przebywać z matką, ale także w pałacu,  który reprezentuje świat mitologii. Niestety bardzo niewiele osób pamięta te pradawne obrazy i wiele osób choruje ponieważ je zgubiło, a zdrowieje dopiero wtedy, gdy je odnajdzie”. Wypracowanie w sobie stanu obecności dzieciństwa stanowi źródło udanego życia, a brak owych doświadczeń skutkuje niespełnioną egzystencją, odczuwaniem nieustannego braku i niezadowolenia. Istotne jest by pozostać dorosłym, który posiada subtelne przymioty dziecka, takie jak „latarniana świadomość”, potrzeba odczuwania szczęścia i piękna, prawo do marzeń, korzystanie z zasobów wyobraźni, indywidualizm.

Ponadto w niniejszej publikacji szczególnie istotna staje się literatura podmiotu odnosząca się do mitów słowiańskich. Z perspektywy psychologii głębi współczesne odradzanie się słowiańszczyzny wskazuje na konieczność relacji z tym wymiarem egzystencji, od którego zostaliśmy w przeszłości oderwani. Ta „rozpadlina” tłumiona przez wieki domaga się zabliźnienia, uleczenia i włączenia do zbiorowej nieświadomości. Wiedza, iż pozbawiono nas czegoś cennego i niezbędnego w rozwoju indywidualnym i zbiorowym, jest wyraźna we współczesnym nurcie odrodzenia się kultury słowiańskiej, odczuwalna w tęsknocie za symbolicznym wymiarem egzystencji.

Spis treści

Wstęp.  .  .  .  .  .  .  .  .           7

„Czy ludzie kiedykolwiek oderwali się od mitu?”. . . . . . . . 17

Potrzeba osobistego mitu. . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

„Każdy z nas jest wybrany”. . . . . . . . . . . . . . . . . 27

„Angeologia słów”.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 38

Psychologiczna funkcja symbolu . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Nieświadomość a symbol . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Lecząca moc symboli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Symbol a inteligencja duchowa. . . . . . . . . . . . . . . 60

Wyobraźnia i mity.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 67

Mit – lustro dziecięcego świata. . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Mityczna jedność wszechrzeczy.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .            83

Być jak bogowie, być jak dzieci – homo ludens. . . . . . . . 96

Królestwo zwierząt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Drzewa do samego nieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

W dziecięcym mikrokosmosie królują kamienie .  .  .  .  .       127

„Świat przemawia do człowieka za pośrednictwem gwiazd,

roślin i zwierząt”.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 132

Mity rodowe.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  141

Znaczenie mitów dla indywidualnego rozwoju. . . . . . . 147

„Jedni mówią, że to opowieść o śmierci. Inni, że o miłości” –

podróż bohatera.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 165

Paradygmat drogi jako metafora rozwoju osobowego .  .  .                  167

Być w ruchu .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  169

„Każdy z nas jest wybrany” . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

„W mroczną głąb kniei”.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                176

W mitycznej krainie słowiańskich bogów .  .  .  .  .  .  .  .  .        188

„Wiara mojego ludu daje mi wiele siły”. . . . . . . . . . . 193

Archetyp przewodnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

Pomocnicy wielkich przewodników.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .          200

„Cichą, martwą nocą” – obrazy archetypicznego cienia .  .  .  .             205

We władzy cienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

W mocy rywalizacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

„Nić twego życia zerwie się pewnego dnia”. . . . . . . . . 224

Zakończenie… (a przecież mity powstają ciągle na nowo) .  .  .           233

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Katarzyna Ostrowska, Reportaż książkowy w świetle językoznawstwa statystycznego. Składnia, styl, gatunek, 2023, 236 s., format B5, ISBN 978-83-7133-956-1, cena 58,80 zł, PDF publikacji pobierz plik

Monografia pt. Reportaż książkowy w świetle językoznawstwa statystycznego. Składnia, styl, gatunek jest rezultatem badania obejmującego 2000 wypowiedzeń pochodzących z 10 reportaży wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak w latach 2009-2017. Jej powstaniu przyświecały trzy główne cele. Po pierwsze, przedstawienie stylistyczno-syntaktycznego kształtu współczesnego polskiego reportażu książkowego, składającego się tym samym na styl reportażowy oraz aspekt stylistyczny wzorca gatunkowego reportażu. Po drugie, ustalenie, które teksty reportażowe stanowią realizacje, reprezentacje wzorca gatunkowego, okazy. Po trzecie, zaprezentowanie reportażowych wykładników stylów artystycznego, naukowego i publicystycznego, rodzajów tendencji składniowych oraz typologii współczesnego polskiego reportażu książkowego.

Oryginalność tej problematyki wiąże się z kilkoma kwestiami: 1) uzupełnianiem istotnej luki w nauce dotyczącej badań współczesnego polskiego reportażu książkowego z perspektywy lingwistycznej; 2) deficytem najnowszych prac poświęconych statystycznym analizom składni i stylu; 3) brakiem językoznawczych opracowań utworów reportażowych wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak; 4) łączeniem metodologii badań syntaktycznych, statystycznych i stylistycznych z genologicznymi i typologicznymi.

Aby osiągnąć zamierzone rezultaty, posłużono się trzyetapową metodologią składającą się z ilościowo-jakościowej, genologicznej oraz typologicznej metody. Uzyskane w wyniku analizy składniowej dane ilościowe umożliwiły ustalenie przeciętnych wartości, a następnie porównanie ich z procentowymi wartościami charakterystycznymi dla tekstów artystycznych, naukowych oraz publicystycznych. Połączenie wyników badań stylistyczno-składniowych z genologicznymi przyczyniło się do podzielenia badanych reportaży na te stanowiące: realizacje wzorca (stosunkowo wierne odzwierciedlenie wzorca), reprezentacje wzorca (nawiązujące do cech wzorca) oraz okazy (realizacje indywidualnych wzorców zawierające czytelne ślady wzorca). Klasyfikacja składni Haliny Kurkowskiej i Stanisława Skorupki umożliwiła przedstawienie tendencji syntaktycznych charakterystycznych dla współczesnego polskiego reportażu książkowego, zaś typologia reportażu Jadwigi Litwin przyczyniła się do wyznaczenia odmian reportaży.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC BY-ND), dostępnej pod adresem http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl

Katarzyna Ostrowska, Słownictwo wybranych polskich reportaży książkowych (2004–2018). Tom 1. Listy frekwencyjne, 2023, 112 s., format B5, ISBN 978-83-67580-46-5 (druk), ISBN 978-83-67580-47-2 (wersja elektroniczna), cena  27,30 zł

Przedstawione w tej propozycji obserwacje wybranych XXI-wiecznych reportaży książkowych z perspektywy językoznawstwa korpusowego mogą mieć wpływ na rozwój badań języka reportażu: przyczynić się do opracowania stylistycznego aspektu wzorca gatunkowego reportażu książkowego; umożliwić stworzenie praktycznego polskiego słownika leksyki reportażowej, przedstawiającego potoczny obraz świata; wpłynąć na realizację słownika specjalistycznej terminologii reportażowej, ułatwić sporządzenie językowych postulatów dla autorów reportaży, dziennikarzy; stanowić stylistyczno-językową bazę do dalszych badań ewolucyjnych.

Katarzyna Ostrowska, Słownictwo wybranych polskich reportaży książkowych (2004–2018). Tom 2. Klasyfikacja tematyczna, 2023, 112 s., format B5, ISBN 978-83-67580-48-9 (druk), ISBN 978-83-67580-49-6 (wersja elektroniczna), cena 25,20 zł

Zaprezentowane w tej książce obserwacje mogą posłużyć w przyszłości do utworzenia słownika podstawowej leksyki współczesnego reportażu książkowego z odniesieniem do frekwencji oraz określonych kwalifikacji tematycznych. Mogą także stanowić asumpt do stworzenia słownika minimum dla obcokrajowców uczących się języka polskiego jako obcego, językowego poradnika dla adeptów sztuki dziennikarskiej, a także prac leksykograficznych przedstawiających słowa klucze oraz specjalistyczną leksykę reportażową. Powinny przyczynić się także do dalszych obserwacji i analiz leksykalnych dotyczących językowych obrazów świata określonych narodowości.

Katarzyna Ostrowska, Wprowadzenie do analizy składniowej na przykładzie wypowiedzeń reportażowych, 2022, 134 s., format B5, ISBN 978-83-7133-959-2, cena 29,40 zł

 Centrum zainteresowań niniejszej monografii stanowi analiza składniowa wypowiedzeń reportażowych. Wypowiedzi zostały wybrane z dziesięciu książek reportażowych wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak w latach 2009-2017. Są to (w porządku chronologicznym): Oko świata. Od Konstantynopola do Stambułu Maxa Cegielskiego (Warszawa 2009), Czwarty pożar Teheranu Marka Kęskrawca (Warszawa 2010), Zabójca z miasta moreli. Reportaże z Turcji Witolda Szabłowskiego (Wołowiec 2010), Krasnojarsk zero Bartosza Jastrzębskiego i Jędrzeja Morawieckiego (Warszawa 2012), Abchazja Wojciecha Góreckiego (Wołowiec 2013), Dom nad rzeką Loes Mateusza Janiszewskiego (Wołowiec 2014), Dryland Konrada Piskały (Warszawa 2014), Wielki przypływ Jarosława Mikołajewskiego (Warszawa 2015), Ziarno i krew. Podróż śladami bliskowschodnich chrześcijan Dariusza Rosiaka (Wołowiec 2015), Dybuk. Opowieść o nieważności świata Krzysztofa Kopczyńskiego i Anny Sajewicz (Warszawa 2017). Niniejsza publikacja stanowi oryginalną propozycję dla wielu różnych grup odbiorców – badaczy języka i stylu reportażowego (językoznawców), zawodowych praktyków (reportażystów, publicystów), uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego na poziomach B2 i C1, studentów filologii polskiej, dziennikarstwa i komunikacji społecznej, nauczycieli i lektorów języka polskiego. Wynika to z kilku względów.

Po pierwsze, monografia ta stanowi zbiór analiz składniowych, który nie zawiera przykładów zaczerpniętych z innych podręczników czy dużo starszych tekstów. Prezentowane wypowiedzenia nie są preparowane ani adaptowane, ale oryginalne, wyekscerpowane z najnowszych polskich reportaży książkowych.

Po drugie, zaznajamia z praktyką prowadzenia badań naukowych młodych badaczy (studentów i doktorantów), którzy rozpoczynają składniowo-stylistyczne badania różnego typu tekstów.

Po trzecie, uwzględnia perspektywę glottodydaktyczną. Wybrane exempla wypowiedzeń reportażowych mają różny poziom trudności, który wzrasta z każdym kolejnym przykładem autorstwa danego reportażysty. Nie powinny one stanowić problemu dla osób posługujących się polszczyzną na poziomie B2 czy C1.

Po czwarte, pozycja ta obok przykładów zawiera rozwiązania, można więc ją traktować jako zbiór zadań do analizy składniowej dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, jak również nauczycieli.

Dorota Połowniak-Wawrzonek, Słownik wyrazów i frazeologizmów współczesnej polszczyzny motywowanych sytuacją walki (zbrojnej), 2023, 450 s., format B5, ISBN 978-83-67580-86-1 (druk), 978-83-67580-87-8 (wersja elektroniczna), cena 75,60 zł

 Słownik wyrazów i frazeologizmów współczesnej polszczyzny motywowanych sytuacją walki (zbrojnej) składa się ze Wstępu, podzielonego na pięć podrozdziałów – są to Założenia wstępne, podrozdziały o Motywacji związków frazeologicznych, o Domenie, sytuacji walki (zbrojnej), o Frazeologizmach współczesnej polszczyzny motywowanych sytuacją walki (zbrojnej). Ostatnim podrozdziałem jest charakterystyka słownika. Część zasadniczą pracy stanowi sam słownik, którego hasła ułożone są w porządku alfabetycznym. Zazwyczaj po jednowyrazowym haśle rejestrowane są frazeologizmy zawierające dany wyraz. Hasła są ilustrowane cytatami z literatury pięknej, z prasy, z publikacji naukowych (w tym językoznawczych) i z Internetu. Słownik zawiera również bibliografię, wykaz źródeł, wykaz skrótów oraz indeks. Monografia ujawnia, jak wyrazy i frazeologizmy związane pierwotnie z walką (zbrojną) nabierają znaczeń metaforycznych i zaczynają funkcjonować w opisach innych domen. Wśród wskazanych domen docelowych wyróżniają się przede wszystkim takie sfery, jak: SPÓR SŁOWNY; POLITYKA; EKONOMIA; PEWNE PROCESY PSYCHICZNE; OKREŚLONE PROCESY DOTYCZĄCE ORGANIZMU LUDZKIEGO; MIŁOŚĆ, ZALOTY, INNE FORMY RYWALIZACJI, DZIAŁAŃ CELOWYCH.

Agnieszka Rosińska-Mamej, Przepraszam, ma pan może długopis? Prośba we współczesnej polszczyźnie. Cz. 2 Jak proszą osoby star(sz)e i młod(sz)e, 2021, 356 s., format B5, 978-83-7133-953-0, cena 63,00 zł

Książka stanowi uzupełnienie wydanej  w 2019 roku publikacji Przepraszam, ma pan może długopis? Prośba we współczesnej polszczyźnie. Cz. 1 Prośba jako makroakt mowy. Obie części książki dotyczą prośby, która postrzegana jest w nich jako gatunek mowy realizowany w praktyce komunikacyjnej współczesnych Polaków w postaci – mniej lub bardziej rozbudowanych – makroaktów mowy. Monografia z 2019 r. zawiera szczegółową charakterystykę (semantyczną, formalnojęzykową i pragmatyczną) mikroaktów mowy używanych w obrębie makroaktów próśb, między innymi uzasadnień prośby, przeproszeń, aktów skupiających uwagę na komunikacie czy pytań o możliwość spełnienia prośby.

Głównym celem drugiej części monografii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy wiek nadawcy wpływa na sposób formułowania prośby (na kształt makroaktu prośby). Szczegółowe cele badawcze wskazane przez autorkę to przede wszystkim ustalenie, czy makroakty próśb tworzone przez seniorów, czyli osoby, które wkroczyły w okres „późnej dorosłości”,  różnią się od makroaktów próśb stosowanych przez młodzież (adolescentów), na czym polegają ewentualne różnice, czy makroakty tworzone przez te dwa – w pewnym sensie – „skrajne” pokolenia mają specyficzne cechy, jakie czynniki mogą decydować o wykształceniu się tych specyficznych właściwości. Aby zrealizować wyznaczone cele, autorka przeprowadza analizę porównawczą makroaktów próśb sformułowanych przez wymienione pokolenia. Prośby te zestawia również  z ogólnym modelem makroaktu prośby (opisanym w 1 części monografii) oraz z makroaktami ilustrującymi mowę pokolenia średniego (osób w średnim wieku), którego język traktuje się jako normę, język standardowy.

Według autorki „wiek” to złożona kategoria biologiczno-społeczno-kulturowa. To powoduje, że opis wniosków płynących z przeprowadzonych analiz językowych autorka poprzedza refleksjami na temat usytuowania seniorów i adolescentów w  hierarchii społecznej, obrazu społecznego, kulturowego i językowego obu pokoleń, postaw społecznych wobec tych grup wiekowych, a także relacji międzygeneracyjnych. Rozdziały poświęcone prośbom ilustrującym mowę pokolenia seniorów i pokolenia młodzieży zawierają również krótką charakterystykę tych dwóch etapów ontogenezy (wymiar biologiczny, poznawczy, psychospołeczny) oraz informacje na temat cech mowy osób starszych i adolescentów.

Publikacja zainteresuje osoby zajmujące się pragmatycznymi aspektami komunikacji, grzecznością językową, stylistyką, biolektami, w tym gerontolektem i młodomową. Skierowana jest między innymi do językoznawców, logopedów, nauczycieli polonistów, a także studentów kierunków humanistycznych i społecznych czy opiekunów osób starszych. Przedstawione w niej wnioski mogą być wykorzystane również w kształceniu interdyscyplinarnym i w badaniach międzykulturowych.

Anna Wileczek, Joanna Senderska (red.), Pomiędzy. Wokół jakości transwersalnych w ponowoczesnych dyskursach, społecznościach i kulturze, 2022, 302 s., format B5, ISBN 978-83-67580-05-2, cena 54,60 zł 

 Współczesna rzeczywistość kulturowa, a wraz z nią komunikacja międzyludzka, jest zjawiskiem niezwykle złożonym, dynamicznym i niejednolitym. Wielość form uczestnictwa w życiu społecznym i kulturze rozumianej jako proces i efekt społecznych interakcji, motywuje konieczność badania zjawisk rodzących się w przestrzeni pomiędzy. To pojęcie, określane w literaturze jako metaxu, określa jakości, które wytwarzają się w wyniku współobecności podmiotów – aktorów społecznych, ich intensywnych oddziaływań na siebie i otaczający świat. Niniejsza książka interpretuje wybrane aspektu metaxu (międzyludzkiego pomiędzy) w obszarach, które są istotne z punktu widzenia komunikacji kulturowej – językowej i szerzej – semiotycznej, a przedmiotem eksploracji czyni współczesne dyskursy. Dyskursywność stanowi tu klucz zarówno do oglądu jakości językowych i aksjologicznych, jak i niektórych wspólnot komunikacyjnych, ich języka, sposobu postrzegania człowieka, świata, relacji społecznych. Ogląd jakości pogranicznych i transwersalnych proponowany w niniejszej monografii odbywa się przez perspektywę języka i zjawisk oraz zachowań przez niego współtworzonych. Językoznawcy – poloniści i angliści, skupieni wokół Zakładu Badań nad Dyskursem Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w czternastu rozdziałach poddają ocenie zjawiska z różnych obszarów szeroko pojętej humanistyki – począwszy od „transdyscyplinarnej” metodologii, przez wybrane aspekty komunikacji tradycyjnej i elektronicznej, dyskursu społecznego, w tym edukacyjnego, ekolingwistyki, kwestie akulturacji czy zagadnienia transferu wiedzy i językowej „przekładalności”. Tytułowe pomiędzy to nie jest więc pusta przestrzeń, ale produktywny tryb kreowania nowych jakości, doświadczeń, idei czy wyobrażeń.

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. Oleg Leszczak, Pomiędzy transgresją i transdyscyplinarnością. Słowo, obraz, dyskurs, społeczność i współczesna komunikacja kulturowa . . . . . . . . . . . . .13

2. Anna Wileczek, Pomiędzy nadawcą i odbiorcą. Metaxu i komunikacja . . . . . . . . . . 31

3. Hanna Mijas, Pomiędzy językami, pomiędzy tekstami. Uważność, odmienność i przekład . . . . . . . . . . 49

4. Marzena Marczewska, Pomiędzy swoim a  o b c y m. O współczesnym manipulowaniu stereotypami . . . . . . . . . 63

5. Alicja Gałczyńska, Pomiędzy i negacja. Kultura narzekania jako sposób tworzenia wspólnoty . . . . . . . . . . 79

6. Marta Kwaśniewska, Pomiędzy naturą a kulturą. Ekolingwistyka w kontekście dyskursu o klimacie . . . . . . . . . . . . 95

7. Agnieszka Rosińska-Mamej, Pomiędzy pokoleniami. Generacyjne strategie proszenia . . . . . . . . . . . . 117

8. Agnieszka Rosińska-Mamej, Pomiędzy płciami. Werbalizacja dyrektyw w odmianach języka uwarunkowanych płcią . . . . . . . . 145

9. Joanna Senderska, Pomiędzy „muszę” a „chcę”. Internetowy dyskurs o pielęgnacji i upiększaniu kobiecego ciała . . . . . . . . . . . . 173

10. Aleksandra Matysiak, Julita Woźniak, Pomiędzy marginalizacją a integracją. Przypadek akulturacji polskich imigrantów w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . 185

11. Katarzyna Ostrowska, Pomiędzy życiem a fikcją. Specyfika stylu ponowoczesnych „donosów z rzeczywistości” . . . . . . 199

12. Anna Wileczek, Pomiędzy mistrzem a uczniem. Rola interakcji i relacji w dyskursie edukacyjnym . . . . . . . . . . . . . . 219

13. Roman Starz, Anita Jagun, Pomiędzy nauczycielem, uczniem i ekranem. (Po)nowoczesne trendy w komunikacji edukacyjnej . . . . . . 251

14. Anna Bąk-Średnicka, Pomiędzy opiekunem i praktykantem. Realizacja metaxu w kształceniu przyszłych nauczycieli języków obcych . . . . . . . 271

Zakończenie . . . . . . . . . . 295

Mirosław Wójcik oprac., Emil Zegadłowicz, Natan, syn Dawida (Sind Sie Jude?) Sztuka w pięciu obrazach z prologiem i epilogiem, 2021, 198 s., format A5, ISBN 978-83-7133-914-1, cena 44,10 zł

Publikacja przywraca literaturze ostatni dramat Emila Zegadłowicz, powstały na kilka tygodni przed śmiercią pisarza. Jego tematem jest obraz losu Żydów w czasie II wojny światowej, a utwór stanowi próbę udokumentowania Zagłady z perspektywy świadka.

Niniejsza edycja pozwala na prześledzenie dziejów dramatu. Jego pierwsze wydanie przybiera kształt, jaki nadało mu zrekonstruowanie jego treści na podstawie odnalezionych rękopisów, korespondencji Zegadłowicza i osób mu bliskich oraz relacji świadków powstawania dzieła i pierwszych jego czytelników.

Mirosław Wójcik wstęp, oprac., przypisy, Tadeusz Ervinne (Stefan Essmanowski, Emil Zegadłowicz),  Gra w zielone czyli Świadome ojcostwo. Heca w trzech aktach z prologiem i epilogiem, 2022, 324 s.,  format B5, ISBN 978-83-7133-976-9, cena 65,10 zł

Nigdy nieopublikowana komedia Gra w zielone, czyli Świadome ojcostwo jest jednym z pierwszych utworów Zegadłowicza (ze współautorstwem Stefana Essmanowskiego), w których do głosu dochodzi w sposób niezawoalowany aktualna rzeczywistość społeczna, historyczna i obyczajowa – oglądana w krzywym zwierciadle satyry, smagana piętnującą ich absurd ironią. Aczkolwiek dominującą konwencją przedstawienia jest oniryczne odrealnienie świata, to łatwo wskazać analogie łączące treści sztuki z wypadkami politycznymi rozgrywającymi się w hitlerowskich Niemczech i sanacyjnej Polsce lat 30. Motywem zasadniczym jest przewrót społeczny dokonany przez Adolfa Dolla, który wraz z poplecznikami zaprowadza w kraju rządy silnej ręki. Opozycjoniści osadzeni zostają w obozach koncentracyjnych, miazmaty dawnej kultury zostają unicestwione w imię surowych, tradycyjnych obyczajów, płomienie trawią nieprawomyślne książki, ubrane w zielone koszule bojówki sieją terror w społeczeństwie. Upadek kultury znaczy się w satyrze rozbuchanym seksualizmem i alkoholowym nałogiem. Komedia nigdy nie została wystawiona na scenie.