FILOLOGIA POLSKA

Monika Bator wstęp i oprac., „Z życia ekranu”. Piśmiennictwo filmowe Stefanii Heymanowej na łamach czasopisma „Bluszcz” w latach 1928-1939, 2022, 634 s., ISBN 978-83-7133-962-2, cena 105,00 zł

Niniejszy tom zatytułowany „Z życia ekranu”. Piśmiennictwo filmowe Stefanii Heymanowej na łamach czasopisma „Bluszcz” w latach 1928-1939 jest opracowanym edytorsko zbiorem wszystkich recenzji filmowych autorstwa tej publicystki pierwotnie drukowanych we wspominanym tygodniku społeczno-literackim.

Stefania Zofia Heymanowa-Majewska, z d. Lauterbach (1890–1965) to pisarka, tłumaczka, jedna z pionierek przedwojennej publicystyki filmowej. Była nietuzinkową recenzentką i krytyczką, zarówno w okresie przedwojennym (w Warszawie), jak i powojennym (w Kielcach). Pisała wnikliwe sprawozdania z bieżącego repertuaru kinowego, ale poruszała też w swoich tekstach bardziej ogólne zagadnienia, dotyczące m.in. gwiazdorstwa filmowego, ewoluowania języka filmu, adaptacji, edukacji filmowej czy publiczności kinowej. W międzywojniu była stałą recenzentką dwóch czasopism: „Bluszczu” – pisma tygodniowego ilustrowanego dla kobiet, oraz tygodnika ilustrowanego „Kino”.

Recenzje Heymanowej zostały w niniejszym tomie umieszczone chronologicznie i opatrzone przypisami. Poprzedza je szkic krytyczny, który jest intelektualną biografią tej nietuzinkowej postaci, a ponadto, metodologicznym przewodnikiem po dalszej części publikacji.

Monika Bator, Życie filmowe w województwie kieleckim do 1939 roku, 2013, 395 s., format B5, ISBN 978-83-7133-556-3, cena 39,90 zł

W niniejszej książce podjęto próbę rekonstrukcji i interpretacji zjawisk życia filmowego na obszarze, który w latach 1919-1939 stanowił jednostkę administracyjną o nazwie województwo kieleckie. Zakres czasowy publikacji obejmuje okres od pierwszych pokazów kinematograficznych na tych ziemiach, na początku XX wieku, aż do wybuchu II wojny światowej. W literaturze przedmiotu nie było dotąd zwartego opracowania na temat filmowej przeszłości przedwojennego województwa kieleckiego. Podstawę faktograficzną książki stanowią badania źródłowe: archiwalne i prasowe. Problematykę życia filmowego w przedwojennym województwie kieleckim ujęto w kilku rozdziałach. W pierwszym podjęto próbę odtworzenia dziejów kinematografów z obszaru województwa kieleckiego, losów ich właścicieli oraz zbadano oddziaływanie polityki fiskalnej i legislacyjnej państwa (zarówno władz centralnych, jak i lokalnych) na kondycję kinematografów województwa kieleckiego do 1939 roku. Interesującą kwestią poruszoną w kolejnym rozdziale była polityka repertuarowa, począwszy do sfery dystrybucji, poprzez obieg filmów między poszczególnymi kinami, aż do wyborów programowych właścicieli i czynników, które je stymulowały. Osobny rozdział poświęcono szczegółowemu opisowi środków reklamowych, jakich używano w kinach przedwojennego województwa kieleckiego. I wreszcie rozdział ostatni to próba charakterystyki publiczności kinowej z uwzględnieniem funkcji kina z punktu widzenia potrzeb „nowej publiczności” i poszerzających się oczekiwań dawnych odbiorców kultury. Książka wypełnia lukę w badaniach nad historią życia filmowego w Polsce z perspektywy lokalnej. Pozwala dogłębniej przyjrzeć się roli, jaką odgrywało kino i film na głębokiej przedwojennej prowincji polskiej. Nie można nie zauważyć i nie docenić funkcji informacyjnej, edukacyjnej, rozrywkowej, czy wreszcie integracyjnej nowej sztuki. Książka skierowana jest zarówno do miłośników kina, chcących pogłębić jego rolę w kulturze, jak i wszystkich zainteresowanych historią Kielc.

Alina Biała, Literatura i plakat. Korespondencja sztuk, 2021, 504 s., format B5, ISBN 978-83-7133-875-5, cena 126,00 zł, PDF publikacji pobierz plik

Niniejsza publikacja stanowi piątą część cyklu Korespondencja sztuk, którego celem jest zaprezentowanie i analiza powiązań między literaturą a innymi dziedzinami twórczości artystycznej. Dotychczas w serii ukazały się: Literatura i malarstwo, Literatura i architektura, Literatura i muzyka oraz Literatura i taniec.

W monografii Literatura i plakat przedmiotem badań są relacje literatury i plakatu ujęte z perspektywy: ich narodzin, istoty, wyróżników, podobieństw i odmienności w zakresie materii twórczej, klasyfikacji i odmian plakatu, miejsca obydwu dziedzin twórczości w genealogii sztuk, funkcji oraz przekształcania języka w przestrzeni plakatu, analizy i interpretacji („czytania”) posteru, konstruowania werbalnych i ikonicznych figur stylistycznych, typów uobecniania dzieł literackich w posterze, oddziaływania plakatu na literaturę, przekładu intersemiotycznego, wpływu posteru na książkę (jako nośnik słowa pisanego), a także na sztukę i kulturę.

Wymienionym zagadnieniom podporządkowana jest selekcja materiału werbalnego i ikonicznego, stanowiącego przedmiot badań, analiz i inter­pretacji. Materiał ten zaczerpnięto z wielu baz kulturowych (polskiej i powszechnej) oraz wielu okresów chronologicznych (od starożytności po współczesność).

Ewa Boksa, Autyzm jako zaburzenie mechanizmu interakcji społecznej od filogenezy do ontogenezy języka, 2020, 260 s., format B5, ISBN 978-83-7133-895-3, cena 50,40 zł

Niniejsza praca ma klasyczny układ treści, składa się z dziewięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym zaprezentowano antropolingwistyczną płaszczyznę wyłonienia się u ludzi języka. W rozdziale drugim opisano przyjęte rozstrzygnięcia terminologiczne dotyczące kompetencji językowej i komunikacyjnej. W kolejnym rozdziale skupiono się na rozwoju języka dziecka w ontogenezie, a przede wszystkim na etapach rozwoju intencji komunikacyjnej, przywołując teorię Hallidaya (1970) i Brunera (1977). Dalsza część pracy zawiera charakterystykę języka i komunikacji osób ze spektrum autyzmu (autyzm wczesnodziecięcy oraz zespół Aspergera). Następnie przedstawiono autorskie założenia koncepcji reorientacji intencji komunikacyjnej oraz zarys programu związanego z rozwijaniem kompetencji komunikacyjnej osób ze spektrum autyzmu. W przedostatnim rozdziale o charakterze metodologicznym przedstawiono własne badania nad interakcją językową dzieci ze spektrum autyzmu, skupiając się przede wszystkim na funkcji fatycznej, wyłaniającej się w sytuacjach komunikacyjnych. W świetle powyższych zagadnień podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki mechanizmu interakcji stanowią bazę do rozwoju komunikacji, zanim rozwinie się mowa werbalna, i jak przedstawia się ich rozkład w wybranych zaburzeniach ze spektrum autyzmu, takich jak autyzm wczesnodziecięcy oraz zespół Aspergera. W tej części pracy zaprezentowano również wnioski, które wyłoniły się z owych badań, oraz dokonano ich omówienia. Publikacja adresowana jest do językoznawców, logopedów, terapeutów, osób które zawodowo zgłębiają tajemnice języka i komunikacji, jak również studentów planujących pomagać dzieciom dotkniętym zaburzeniami autystycznymi oraz ich rodziców i opiekunów.

Ewa Boksa, Systemowy trening językowy  – STJ – dysleksja. O rozwijaniu kompetencji komunikacyjnej uczniów dyslektycznych w starszych klasach szkoły podstawowej w ramach edukacji polonistycznej, 2019, 200 s., format B5, ISBN 978-83-7133-824-3, cena 27,30 zł

Celem niniejszej publikacji było określenie poziomu kompetencji komunikacyjnej uczniów dyslektycznych szkoły podstawowej oraz poszukiwanie zależności między doborem metod dydaktycznych a wyrabianiem sprawności językowej uczniów poprzez takie zaplanowanie procesu dydaktycznego, aby uczniowie dyslektyczni czynili postępy w nauce języka polskiego, a zdobyte umiejętności wykorzystywali w codziennym życiu. Realizacja tak postawionego celu uzależniona była od wyjaśnienia zjawisk towarzyszących niepowodzeniom w uczeniu się i formułowaniu myśli przez dzieci dyslektyczne.

Książka składa się z części teoretycznej, metodologicznej i praktycznej.

W części teoretycznej przedstawiono socjolingwistyczne uwarunkowania nabywania języka i na ich tle odniesiono się do dyslektycznych zaburzeń językowych. Następnie omówiono główne kierunki badań nad dysleksją, opisano etiologię tego zaburzenia, zarysowano rozwój procesów poznawczych warunkujących osiąganie sukcesów w procesie mówienia, pisania i czytania.

W części metodologicznej Autorka zaproponowała własny sposób diagnozowania oraz śledzenia postępów uczniów dyslektycznych na lekcjach języka polskiego i przedstawiła wnioski wyłaniające się z przeprowadzonych badań nad rozwojem kompetencji komunikacyjnej  i językowej uczniów dyslektycznych.

Część praktyczna zawiera formy ćwiczeń usprawniające takie umiejętności uczniów, jak: technika czytania, czytanie ze zrozumieniem, swobodne wypowiadanie się w mowie i piśmie na zadany temat, rozwijanie świadomości fonologicznej  i zasobu słownikowego, dbałość o poprawny zapis ortograficzny.

Ewa Boksa, Renata Cuprych, Język mniej giętki. Wstęp do pragmalingwistycznej analizy sprawności językowej i komunikacyjnej u osób w starszym wieku bez następstw incydentów neurologicznych, 2022, 230 s., format B5, ISBN 978-83-67580-08-3, cena 52,50 zł

Niniejsza książka poświęcona jest mowie, językowi i komunikowaniu się osób po 60. roku życia z perspektywy ich potencjału umysłowego. Analiza prezentuje wieloaspektowy charakter badawczy ze względu na łączenie elementów z obszarów językoznawstwa, logopedii i psychologii poznawczej. Takie powiązanie jest niezbędne, ponieważ pomaga zrozumieć funkcjonowanie mentalności wybranej grupy badawczej.

Praca prezentuje wieloskładnikową metodologię badań i analiz. Procedura metodologiczna związana jest z oceną działań wykonawczych na poziomie poszczególnych elementów systemu językowego, co pozwala ocenić, jak wiek (lub płeć) wpływa na możliwości przetwarzania języka. W ocenie potencjału osób starszych brane są pod uwagę naturalne zmiany związane z wiekiem. Czynniki biologiczne nieuchronnie wpływają na stan neuropsychiczny u osób starszych.

W obrębie zmian komunikacyjnych oddziaływanie wieku jako jednego z czynników biolektu nie zawsze współgra ze sferą biologiczną, a więc wiekiem biologicznym, który ma charakter czynnościowy, wynikający z procesu starzenia się człowieka. Książka przedstawia typowe cechy pola biolektalnego osób starszych, tj. specyficzne uwarunkowania biologiczne i poznawcze, które stanowią profil językowy seniorów, współistniejąc z czynnikami biopsychicznymi, pozwalającymi na specyficzne obrazowanie ich swoistej rzeczywistości.

Marta Bolińska, Drzwi do rozwoju. Ruch-literatura-edukacja, 2020, 160 s., ISBN 978-83-7133-884-7, cena 27,30 zł

Układ książki obejmuje treści teoretyczne i wskazówki do praktycznej pracy dla wszystkich zainteresowanych rozwojem i samorozwojem. Część pierwsza dotyczy wybranych aspektów wspomnianych procesów. W rozdziale drugim uwaga skupiona została na ustaleniach terminologicznych i pojęciach przydatnych m.in. w pracy edukacyjnej, warsztatowej, pedagogicznej (także polonistycznej). W części trzeciej skoncentrowano się na potrzebach rozwojowych i edukacyjnych, mając na względzie fakt, że są one zróżnicowane i wieloczynnikowe. Przedstawione zostały pokrótce specjalne potrzeby edukacyjne i rozwojowe, wraz z ich zarysem historycznym oraz sposobami definiowania (rozumienia) zjawiska. Rozdział czwarty poświęcony został sposobom oddziaływania (ogólnorozwojowego, ale także terapeutycznego) sztuki słowa i adresowany jest do osób używających jej w rożnej postaci (nauczycieli, w tym polonistów, terapeutów, rodziców itp.). W tej części zaakcentowano przede wszystkim wagę biblioterapii oraz przedstawiono audiodeskrypcję. W rozdziale piątym zaprezentowano metody oparte na ruchu, których wybór podyktowany został zarówno ich przydatnością (np. są adresowane do dość szerokiego grona odbiorców, czasem zróżnicowanie (ograniczenie) dotyczy kategorii wieku albo rodzaju trudności), jak i dostępnością (m.in. do ich stosowania w większości nie są potrzebne drogie rekwizyty; wymagają jednak fachowego przygotowania osoby prowadzącej).

Marta Bolińska red., Literackie i nieliterackie obrazy nie(pełno)sprawności. Konteksty-konwencje-refleksje, 2019, 184 s., format B5, ISBN 978-83-7133-778-9, cena 29,40 zł

Niniejsza monografia składa się z kilkunastu artykułów. Przedmiotem zainteresowania poszczególnych autorów jest literatura polska i powszechna, jak również zjawiska kulturowe i społeczne z nią korespondujące, które znajdują inspirację lub odzew w literaturze, a dotyczą wszelkich kwestii poświęconych problemom osób z niepełnosprawnościami.

W części zatytułowanej Konteksty. Obszary i paradygmaty nie(pełno)sprawności badacze skupiają się na różnych aspektach zagadnienia, m.in. Marta Bolińska wskazuje na Wymiary i modele nie(pełno)sprawności, uwzględniając zarówno teoretyczno-historyczny, jak i pragmatyczny kontekst niepełnosprawności.

Część druga poświęcona jest Literackim obrazom nie(pełno)sprawności i rozmaitym trudnościom rozwojowo-edukacyjnym przedstawionym w ramach konwencji powieściowej.

Część trzecia zawiera  Refleksje, opinie i recenzje, głównie dotyczące literatury przedmiotu oscylującej wokół zagadnień niesprawności, niepełnosprawności, trudności, odmienności.

Publikacja przeznaczona jest dla osób zainteresowanych literaturą oraz wszystkich, którym bliskie są sprawy osób z niepełnosprawnością.

Marta Bolińska, Przez „Świat Młodych” do literatury. O prozie Janusza Domagalika, 240 s., format B5, ISBN 83-7133-241-6, 2004, cena 26,25 zł

Janusz Domagalik – wybitny twórca literatury dla młodego odbiorcy lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dwudziestego wieku, równocześnie redaktor „Świata Młodych”, autor licznych form dziennikarskich i przyliterackich dla radia, telewizji, filmu. Mimo że od pierwszych wydań jego tekstów literackich upłynęło wiele lat, jest on stale obecny w lekturze młodego odbiorcy. O poziomie pisarstwa tego autora świadczą nie tylko nagrody i odbiór czytelniczy jego utworów, lecz także liczne tłumaczenia na języki obce. Domagalik stał się jednym z głównych twórców powojennej literatury młodzieżowej w Polsce. Przedmiotem opisu i analizy w tej książce są przede wszystkim formy fabularne należące do kanonu literatury pięknej przeznaczonej dla młodzieży oraz ich wielopostaciowa obecność na łamach środków masowego przekazu. Krytyka literacka szybko odnotowała pojawienie się w latach sześćdziesiątych książek Domagalika. Niemniej twórczość pisarza nie doczekała się kompleksowego opracowania ani nawet opisu. Dlatego w niniejszej pracy podjęto się opracowania pisarstwa tego autora w całości. Bibliografia opracowań twórczości Domagalika wskazuje, że jest ich sporo. Dominują recenzje, mało jest natomiast pogłębionych analiz i rozważań teoretycznoliterackich. W tej publikacji pisarstwo Domagalika zostało osadzone w genologii. Analizie poddano treść i formę utworów. Podjętej refleksji teoretycznej towarzyszyło podejście badawcze dwojakiego rodzaju: opisowo-analityczne oraz syntetyczno-systematyczne. Opisem objęto relacje między składnikami tekstu, ich specyfikę, sposób oraz proces powstawania. Poszczególne rozdziały zawierają informacje dotyczące przynależności gatunkowej, podstawowej problematyki utworów, ich organizacji wewnętrznej, stosunku do rzeczywistości zewnętrznej (biografii) jako materiału literackiego. Twórczość pisarza ujęto w ramach czterech grup: obrazu twórczości, krótkich form epickich, powieści i form synkretycznych. Pod uwagę wzięto kilkadziesiąt utworów oraz ich różne przeróbki. Najważniejsze dokonania pisarskie autora omówiono szczegółowo. Pracę zamyka obszerne „Kalendarium życia i twórczości Janusza Domagalika”. Pojawiają się tam również informacje o nagrodach i wyróżnieniach, jakimi uhonorowano pisarza, oraz zestawienie dotyczące tłumaczeń jego utworów na języki obce oraz liczby ich dotychczasowych wydań i wznowień. Książkę dopełniają aneks i bibliografia: podmiotowa (zawiera wykaz tekstów prozatorskich ogłoszonych drukiem oraz tytuły form przyliterackich) i przedmiotowa (obejmuje opracowania ogólne, wywiady i informacje prasowe dotyczące twórczości pisarza, a także recenzje jego utworów lub form powstałych na ich podstawie). Aneks natomiast stanowią rozmowy autorki rozprawy z pisarzem, w których pojawiają się informacje dotąd nigdzie jeszcze niepublikowane, a które rzucają nowe światło na życie, genezę i charakter pisarstwa Janusza Domagalika.

Stanisław Cygan red., Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo III, 2019,  360 s., format B5, ISBN 978-83-7133-785-7, cena 52,50 zł

Niniejsza publikacja nawiązuje do trzech monografii wieloautorskich pod redakcją naukową Stanisława Cygana: Język jako świadectwo kultury dawnej i współczesnej (Kielce 2016), Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo (Kielce 2017), Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo II (Kielce 2018).

Zbiór 32 artykułów naukowych, zróżnicowany pod względem tematyki, jest pokaźnym poszerzeniem i uzupełnieniem wcześniejszych ww. monografii, stanowi wyraz zainteresowań różnymi obszarami badawczymi głównie w zakresie językoznawstwa i kulturoznawstwa przedstawicieli najmłodszego pokolenia akademickiego: studentów i doktorantów. Język jest tu oglądany z różnych perspektyw: stanowi przede wszystkim narzędzie myśli, porozumiewania, przekazywania informacji, społecznego działania, ale również najważniejszy składnik kultury, rezerwuar, pas transmisyjny oraz interpretator i interpretant zawierający jej treści, pełni różnorodne funkcje. Jest zarówno faktem społecznym, jak i kulturowym.

Dominantę tematyczną publikacji stanowi język jako świadectwo kultury: kultury dawnej i współczesnej, jej zwierciadło, przewodnik po kulturze. Ujmowanie zjawisk językowych w relacji z kulturą to podstawowy nurt badań subdyscypliny lingwistyki określanej jako lingwistyka kulturowa. Jej celem badawczym jest rekonstrukcja kultury jako określonego sposobu konceptualizacji i kategoryzacji świata zawartego w danych językowych.

Zamieszczone w publikacji teksty naukowe koncentrują się wokół różnych zagadnień językoznawczych: języka artystycznego, języka polityki, problemów języka przekładu, zagadnień onomastyki, etykiety językowej, pogranicza językowego, językowego obrazu świata, języka mediów (np. dyskursu medialnego), języka reklamy, pragmalingwistyki i innych.

Książka jest adresowana do wszystkich zainteresowanych zagadnieniami językoznawczymi, przede wszystkim studentów i nauczycieli.

Stanisław Cygan red., Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo IV, 2020,  264 s., format B5, ISBN 978-83-7133-880-9; 978-83-60777-82-4, cena 42,00 zł

Niniejsza publikacja nawiązuje do czterech tomów pod red. Stanisława Cygana: Język jako świadectwo kultury dawnej i współczesnej (Kielce 2016), Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo (Kielce 2017), Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo II (Kielce 2018), Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo III (Kielce 2019). Stanowi ona wyraz zainteresowań naukowych reprezentantów młodego pokolenia  badaczy języka: Studentów i Doktorantów oraz jest świadectwem ich lingwistyczno-kulturowych pasji.

Zawarte w publikacji teksty naukowe koncentrują się wokół różnych zagadnień językoznawczych: językowego obrazu świata, języka Internetu, logopedii, dialektologii, języka reklamy, języka artystycznego, dyskursu religijnego.

Książka adresowana jest do osób zainteresowanych zagadnieniami językoznawczymi, szczególnie zaś do polonistów.

Stanisław Cygan, Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie, 2011, 437 s., format B5, ISBN 978-83-7133-465-8, cena 42,00 zł

Niniejsza praca mieści się w socjolingwistycznym nurcie badawczym. Stanowi próbę opisu przejawów świadomości językowej wyrażanych wprost w sytuacji nieoficjalnej (w tekstach mówionego języka) przez zróżnicowanych pod względem wieku i wykształcenia mieszkańców wsi Lasocin, gm. Łopuszno, pow. kielecki, woj. świętokrzyskie. Są to właściwie ich opinie na temat stosunku do językowej i społecznej wartości gwary, poglądy na język, postawy wobec gwary i języka ogólnopolskiego (zagadnienie normy językowej). Na tle historii wsi, języka mieszkańców (według podsystemów językowych) sytuują się przejawy świadomości językowej: od świadomości odrębności miejscowej gwary wobec gwar okolicznych, mowy innych regionów i przede wszystkim mowy miasta, poprzez świadomość historycznej zmienności języka aż do świadomości normy językowej i stosunku do niej użytkowników gwary. Publikacja składa się z sześciu rozdziałów. Omówiono tu podstawowe dla charakteru pracy zagadnienie świadomości językowej w literaturze językoznawczej, jej przejawy w dotychczasowych opracowaniach dialektologicznych; charakteryzowano historię wsi i cechy języka mieszkańców. Publikacja ma charakter naukowy, adresowana jest przede wszystkim do badaczy gwar i dialektów, czyli dialektologów, ale także miłośników gwary.

Stanisław Cygan, Marzena Marczewska, Katarzyna Ostrowska (red.), Glottodydaktyka polonistyczna wczoraj, dziś i jutro. Między doświadczeniem a nowymi wyzwaniami, 2022, 226 s., format B5, ISBN 978-83-7133-955-4, cena 42,00 zł, PDF publikacji pobierz plik

 Monografia jest publikacją jubileuszową z okazji pięciolecia Centrum Kultury i Języka Polskiego Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zawarte w niej zostały artykuły z różnych obszarów badawczych. Chodzi tu o ośrodki kształcenia językowego cudzoziemców: krajowe, zagraniczne, podręczniki kursowe do nauczania języka polskiego jako obcego (JPJO) na różnych poziomach nauczania w Polsce i poza jej granicami (w tym do nauczania dzieci polonijnych),  specyfika nauczania JPJO w grupach chińsko-, ukraińskojęzycznych, także studentów programu Erasmus+, polonistyczne kulturoznawstwo glottodydaktyczne (glottokulturoznawstwo, glottodydaktyka kultury), języki w kontakcie (na przykładzie  języka polskiego i języka węgierskiego), kształcenie kompetencji leksykalnej w  świetle najnowszych teorii, miejsce tekstu literackiego w kształceniu cudzoziemców.

Janusz Detka, Wiersze polskiej „odwilży” (1953-1957), 2010, 256 s., format B5, ISBN 978-83-7133-433-7, cena 29,40 zł

Rozprawa stanowi próbę monograficznego ujęcia poezji polskiej w okresie ważnego przełomu politycznego, jakim była postalinowska odwilż. Interesujące wydają się zarówno kwestie z zakresu socjologii literatury (formy publikacji – głównie w czasopismach, potyczki z cenzurą, a także odbiór tej twórczości), jak i poetyka oraz „ideologia” utworów, osadzone w kontekście tradycji poezji okolicznościowej oraz konfrontowane z bezpośrednim „poprzednikiem”, czyli poezją socrealistyczną. Istotnym wątkiem rozwijanym w rozprawie jest udział w tym krótkim epizodzie historii poezji polskiej XX wieku (1953-1957) twórców wybitnych, m.in.: Jarosława Iwaszkiewicza, Juliana Przybosia, Mieczysława Jasturna, Adama Ważyka, Pawła Hertza, Tadeusza Różewicza, Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Herberta, a z drugiej strony przypomnienie poetów zapomnianych, którzy swój „dobry” (niekiedy „najlepszy”) czas mieli właśnie w okolicy Października 1956 roku.

.

.

Irena Furnal, Spektakle pamięci. O polskiej prozie autobiograficznej pierwszej połowy XX wieku, 336 s., format B5, ISBN 83-7133-258-0, 2005, cena 31,50 zł

Publikacja poświęcona jest wybranym problemom autobiografizmu w literaturze polskiej. W zdecydowanej większości zagadnienia te są rozpatrywane w związku z rozwojem i przeobrażeniami prozy autobiograficznej w dwudziestoleciu międzywojennym. Od strony metodologicznej znajdują się tu prace o charakterze teoretyczno- i historycznoliterackim, ujęcia panoramiczne i interpretacje wybranych utworów. Autorkę interesują teksty autobiograficzne ujęte w formę literacką. Jej zamiarem było odsłonięcie różnych aspektów międzywojennej powieści autobiograficznej, genologicznie traktowanej szeroko.

.

.

.

Alicja Gałczyńska, Akty odmowy we współczesnym języku polskim, 192 s., format A5, ISBN 83-7133-198-3, 2003, cena 7,88 zł

Autorka postawiła sobie za cel pragmatyczny opis aktów odmowy wraz z ich dającymi się zaobserwować uwarunkowaniami. Przedstawiła wnioski wynikające z analizy zgromadzonego materiału – dialogów, w których jedną z replik stanowi akt odmowy. Dla większej obiektywizacji wywodu wnioski zostały bogato zilustrowane przykładami. Swoje rozważania autorka oparła na następujących założeniach teoretycznych: – koncepcji pragmatyki językowej, uznającej ją za naukę badającą użycie języka w celu osiągnięcia zamierzonych efektów;
– teorii aktów mowy, stworzonej przez J. L. Austina;
– teorii gatunków (genrów) mowy, rozwijanej przez M. Bachtina i A. Wierzbicką;
– teorii implikatur konwersacyjnych, dla której podstawą stały się podane przez H. P. Grice’a reguły konwersacji;
– koncepcji gry, którą prezentowali w swych pracach L. Wittgenstein, H. P. Grice, E. Goffman;
– opisie grzeczności językowej (polskiej grzeczności językowej) dokonanym przez M. Marcjanik.
Autorka przyjęła, iż odmowa jest jednym z gatunków mowy, reprezentowanym w mowie przez konkretne akty. Założyła, że akty odmowy są reaktywnymi aktami mowy, stanowiącymi wypowiedź-reakcję na wcześniejszą wypowiedź-akcję. Są one reakcją na różne typy aktów dyrektywnych: AKTY PROPOZYCJI, PROŚBY, POLECENIA.

Barbara Greszczuk, Polska poezja współczesna. Studia stylistyczno-językowe, 2015, 358 s., format B5, ISBN 978-83-7133-648-5, cena 33,60 zł

Książka zawiera rozprawy i artykuły, które stanowią próbę analizy języka i stylu współczesnej polskiej poezji, rozpatrywanych w świetle kilku kryteriów: autorskiego, tematycznego i tekstologicznego (funkcjonalnego). Całość składa się z trzech części.
Część pierwsza to zbiór analiz języka polskiej poezji współczesnej z punktu widzenia samego ukształtowania tekstu. Dobór materiału badawczego został podyktowany chęcią zaprezentowania polskiej poezji współczesnej w jej odmiennych stylach i konwencjach, nie tylko ze względu na zróżnicowanie okresów literackich, grup poetyckich, panujących nurtów, ale również z uwagi na sposoby i cele obrazowania poetyckiego (metaforyczność, intersemiotyczność, ekspresywność, emotywność, retoryczność kompozycyjno-wersologiczną komunikatów).
Część druga to rozważania nad poezją kobiet, z uwzględnieniem aspektu kobiecego stylu (języka). Z kolei część III zawiera dwa omówienia twórczości literackiej Karola Wojtyły i tematycznie dotyczy poezji religijnej.
Tak więc na treść publikacji składają się przede wszystkim analizy i interpretacje tekstów poetyckich z różnych nurtów i lat XX i XXI wieku, profile płciowe autorów uobecnione w utworach kobiet, profile profesjolektalne w poezji kapłanów. Opisem objęte też zostały wybrane, z różnych względów, utwory poetyckie mało znane lub nieznane szerszemu ogółowi odbiorców (m.in. wiersze Ireneusza Poplewskiego, Jana Brzękowskiego, Andrzeja Napierały). Analizy utworów tych poetów przeplatają się często z analizami utworów poetów wybitnych takich jak Julian Przyboś, Julian Tuwim, Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz.
Książka skierowana jest do miłośników poezji, w szczególności do polonistów.

Krzysztof Jaworski, Bruno Jasieński w Paryżu (1925-1929), 208 s., format A5, ISBN 83-7133-204-1, 2003, cena 9,45 zł

Bruno Jasieński w Paryżu (1925-1929) – książka uaktualnia i porządkuje nieznane dotąd fakty z paryskiego etapu życia i twórczości Brunona Jasieńskiego, jednego z najsłynniejszych polskich futurystów. Ustalenia biograficzne opierają się w głównej mierze na niepublikowanych i nieznanych dokumentach z archiwów paryskich (tajnych raportach policyjnych, korespondencji ministerialnej etc.). Zgromadzone materiały pozwalają po raz pierwszy wyjaśnić wiele spornych kwestii związanych z kilkuletnim pobytem Jasieńskiego w Paryżu oraz zrozumieć polityczne wybory, których wówczas dokonał ten kontrowersyjny, i nadal budzący żywe reakcje czytelników pisarz.

.

.

.

Krzysztof Jaworski, Niechciani futuryści. Zapomniana awangarda literacka dwudziestolecia międzywojennego, 2022, 316 s., format B5, ISBN 978-83-67580-15-1, cena 57,75 zł

Monografia koncentruje się na twórczości mało znanego środowiska tytułującego się mianem „najmłodszych futurystów polskich”, a działającego w latach 1921-1924. Książka prezentuje źródła, które uchodziły do tej pory za zaginione, a znajdowały się w zbiorach prywatnych (jednodniówki, druki ulotne), lub zagranicą (m.in. w Niemczech), a które nie funkcjonowały dotychczas w literaturoznawczym obiegu naukowym. Zaprezentowanie w rozprawie zapomnianej dziś twórczości najmłodszych polskich futurystów, jej literaturoznawcza analiza i kulturowy komentarz, pozwoli wzbogacić dotychczasową wiedzę faktograficzną, ukazać w nowym świetle dokonania polskiej awangardy oraz zaakcentować jej oryginalność na tle awangardy europejskiej i światowej.

Tadeusz Kłak, O Tadeuszu Różewiczu. Studia i szkice, 2012, 215 s., format A5, ISBN 978-83-7133-498-6, cena 23,10 zł

Niniejsza publikacja składa się z siedmiu rozdziałów. Większość tekstów została opublikowana w różnych wydawnictwach. Rozdział pierwszy Sylwetka pisarza w: Doctor honoris causa Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach, jako Opinia… związana z nadaniem tytułu doktora honorowego Tadeuszowi Różewiczowi 25 czerwca 2009 roku przez tę Uczelnię.Między Krakowem a Gliwicami – jest to skrócony rozdział książki zatytułowanej Spojrzenia. Szkice o poezji Tadeusza Różewicza, Katowice 1999, dopełniający część biograficzną poety. Sceny z życia poety. Przygody Tadeusza Różewicza z krytyką socrealistyczną, opublikowano w tomie zbiorowym Realizm socjalistyczny z perspektywy 50 lat. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w dniach 19-20 października 1999 r. w Katowicach pod red. S. Zabierowskiego przy współpracy M. Krakowiak, Katowice 2001. Uśmiechy Różewicza, w tomie zbiorowym Światy Tadusza Różewicza. Materiały konferencji naukowej pod patronatem JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 28 kwietnia 1999 roku, Katowice 2000. Różewicz i stan wojenny. O konferencji, która nie odbyła się, „Sląsk” 1999, nr 1. Tekst nieco rozszerzony. Teksty składające się na rozdział W stronę młodości (Świat przed końcem świata oraz Człowiek w brzuchu wieloryba) drukowane są po raz pierwszy. Szkic Poeta w najpiękniejszym mieście świata był wygłoszony na konferencji literackiej w sześćdziesiątą rocznicę debiutu Tadeusza Różewicza pod honorowym patronatem JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego, zorganizowanej przez Wydział Filologiczny Uniwersytetu Śląskiego, Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach oraz redakcję miesięcznika społeczno-kulturalnego „Śląsk” 8 listopada 2004 roku. Tekst nie był ogłoszony drukiem.

Andrzej Kominek, Metafory prawa moralnego w dyskursie religijno-etycznym. Studium lingwistyczno-kognitywne, 2009, 392 s., format B5, ISBN 978-83-7133-419-1, cena 47,25 zł

Książka składa się z dwóch części. Część I (teoretyczno-metodologiczna) zawiera dwa rozdziały. W rozdziałach tych zostały opisane narzędzia służące do przeprowadzenia analizy metafor. Są to przede wszystkim: metafora kognitywna według Lakoffa i Johnsona (z uwzględnieniem wielu aspektów, m.in. koherencji systemu metaforycznego, klasyfikacji metafor pojęciowych, a także przekształceń metonimicznych), model metaforyczny, scenariusz metaforyczny, pojęcie profilowania i ramy interpretacyjnej. W rozdziale 2 porównano dwa podejścia stosowane w analizie metafor pojęciowych: podejście semazjologiczne i onomazjologiczne, z uwzględnieniem najważniejszych prac badawczych stosujących obie metody. Część II pracy rozpoczyna rozdział 3, który jest w całości poświęcony wyjaśnieniu domeny docelowej prawa moralnego, rozumianego najogólniej jako zbiór norm moralnych tkwiących w naturze człowieka. Przedmiotem szczegółowego zainteresowania Autora stała się różnica między potocznym a chrześcijańskim rozumieniem i przestrzeganiem norm etycznych, jako punktem wyjścia do konceptualizacyjnego ich ujęcia w metaforach językowych, zarówno w języku potocznym, jak i w dyskursie religijno-etycznym. Ponadto Autor zwrócił uwagę na pojęcie i strukturę aktu rozumowo-wolitywnego człowieka , a także miejsce uczuć i intuicji w doświadczaniu powinności moralnej. Wiedzę bowiem na ten temat odzwierciedlają także metafory językowe, np. sposoby poznawania dobra i zła, zachowanie się agensa wobec zła, sposób radzenia sobie przez niego ze złymi uczuciami i skłonnościami, udział rozumu i emocji w świecie walki wewnętrznej podmiotu doznającego. Rozdziały 4-9 ukazują wszystkie możliwe sposoby konceptualizacji DOBRA i ZŁA moralnego, ze szczególnym uwzględnieniem pojęcia ZŁA. Efektem tego są modele metaforyczne związane z doświadczeniem dobra i zła, a także ze sposobami radzenia sobie ze złem moralnym. Podstawę opisu tych modeli wyznaczają same metafory językowe, związane z podstawowymi schematami przedpojęciowymi: POJEMNIKA, WIĘZI, MANIPULACJI, WIZJI, SŁUCHU, CZUCIA, ŹRÓDŁO-ŚCIEŻKA-CEL, SIŁY, WALKI i innych. Modele te są względem siebie komplementarne, bo zwracają uwagę na różne aspekty: ocenę, czy coś jest dobre lub złe. Interesujące są również różnice w rozłożeniu akcentów semantycznych w oglądzie potocznym i chrześcijańskim (częściowe wnioski zawierają rozdziały 5-9, a podsumowanie ogólne znajduje się w zakończeniu).

Andrzej Kominek red., Mój świat jest pierwszy i jedyny. Studia językoznawcze poświęcone Wiesławowi Myśliwskiemu w 90. rocznicę urodzin, 2022, 160 s., format B5, ISBN 978-83-7133-970-7, cena  27,30 zł

Niniejsza publikacja ukazała się z okazji 90. urodzin Wiesława Myśliwskiego, które pisarz obchodzi w tym roku. Tytułowa dewiza „Mój świat jest pierwszy i jedyny” została przejęta przez samego pisarza od Ludwiga Wittgensteina, filozofa, który wywarł ogromny wpływ na Jego pojmowanie świata.

Prezentowany zbiór zawiera pięć artykułów językoznawczych. W pierwszym z nich Agnieszka Rosińska-Mamej nakreśla wizję tożsamości człowieka (przede wszystkim człowieka starego), która wyłania się z kart powieści Ucho Igielne Wiesława Myśliwskiego. Aleksandra Kasprzyk w drugim artykule niniejszego tomu zajmuje się odtworzeniem cech charakterystycznych dla metaforycznego sposobu konceptualizacji zapamiętanych osób w powieściach Wiesława Myśliwskiego. W artykule trzecim z kolei Andrzej Kominek sięga do repertuaru zasłyszanych przez Myśliwskiego opowieści, odnajdując wśród nich historię o niejakim Kaziuniu, umieszczoną w powieści Widnokrąg. Czwarty w kolejności tekst dotyczy przyjrzeniu się przez Aleksandrę Kasprzyk obrazowi ciała kobiety, a ściślej mówiąc, porównaniu trzech różnych rodzajów pamięci o ciele kobiety na przykładzie narracji bohatera Ostatniego rozdania Wiesława Myśliwskiego: artystycznego, seksualno-estetycznego i romantycznego. W ostatnim, piątym tekście Aleksandra Ciarkowska przybliża wybrane zagadnienia z zakresu językowej kreacji Jakuba – głównego bohatera, a zarazem narratora powieści Pałac.

Studia zawarte w tym tomie stanowią nowość z tego względu, że są ujęciami językoznawczymi, a łączą je wybrane słowa Ludwiga Wittgensteina, gdyż przebogata twórczość Myśliwskiego wymaga ciągle nowego i wieloaspektowego przyglądania się jej.

A. Kominek, Punkt zborny. Obraz Kościoła katolickiego w Polsce w tekstach publicznych z lat 1970-1989, 156 s., format A5, ISBN 83-7133-216-5, 2003, cena 7,35 zł

Tematem książki jest nazwa kościół i związane z nią pojęcie, odnoszące się do jednej z najważniejszych dziedzin społecznej rzeczywistości w Polsce. Szczegółowe analizy semantyczne dotyczą trzech obrazów Kościoła katolickiego w Polsce (stąd przyjęty w tej książce zapis nazwy Kościół dużą literą jako nazwy własnej Kościoła katolickiego). Zostały one wyodrębnione na podstawie tekstów głównych uczestników „sceny” politycznej przed 1989 rokiem: przede wszystkim Partii (tj. Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej) i samego Kościoła, a także NSZZ „Solidarność”. Tytułowy termin „obraz Kościoła” oznacza obraz, jaki został utrwalony w tekstach o Kościele i da się zrekonstruować za pomocą modeli semantycznych. W podjętej próbie chodziło o przedstawienie obrazu Kościoła katolickiego we współczesnym języku polskim, a także o pokazanie, w jaki sposób język utrwala zrozumienie pojęcia 'Kościół’, głównie za pomocą słownictwa i frazemów, tj. odtwarzalnych jednostek językowych, które są nośnikami mitów, stereotypów, klisz emocjonalnych, etykietek itp. Głównym celem, jaki postawił sobie autor, było dojście – przez opis pojęcia 'Kościół’ – do opisu fenomenu Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce u schyłku komunizmu. Prowadzony wtedy dyskurs społeczny: rządzącej partii marksistowskiej i Kościoła katolickiego, a także reprezentanta społeczeństwa w postaci „Solidarności” skupia jak w soczewce cechy wspólne i ponadczasowe odnoszące się do istoty Kościoła, a także wiele mówi o wartościach związanych z opcjami ideowymi Polaków.

Elżbieta Koniusz, Polszczyzna z historycznej Litwy w „Słowniku gwar polskich” Jana Karłowicza, 222 s., format B5, ISBN 83-7133-149-5, 2001, cena 9,45 zł

Praca Elżbiety Koniusz o słownictwie wybranym z wielotomowego dzieła Jana Karłowicza Słownik gwar polskich według kryterium geograficznego jest pracą ciekawą i użyteczną zarówno ze względu na wybór tematu, jak też staranność opracowania. W dobie ożywienia dyskusji na temat pochodzenia polskich gwar kresowych szczegółowe omówienie etapów powstawania Słownika i warsztatu naukowego jego autora oraz krytyczna ocena starszych i nowszych recenzji dokumentuje wiarygodność zawartego w Słowniku materiału, a tym samym stanowi ważny krok na drodze poszerzenia wiedzy wspomagającej właściwe z naukowego punktu widzenia ukierunkowanie dalszych poszukiwań. Dociekliwość badawcza autorki, skrupulatność w notowaniu wszelkich informacji o procesie powstania Słownika gwar polskich, właściwy opis wyodrębnionego słownictwa oraz dojrzałość naukowa w formułowaniu wniosków decyduje o dużej wartości naukowej publikacji oraz jej znaczeniu w badaniach stosunków językowych i narodowościowych na wieloetnicznym pograniczu polsko-litewsko-wschodniosłowiańskim.

Prof. dr hab. Irena Maryniakowa

Elżbieta Koniusz, Stanisław Cygan red., Staropolszczyzna piękna i interesująca. Zbiór studiów, t. 1,  2006, 284 s., format B5, ISBN 83-7133-289-0, ISBN 83-7133-290-4, t. 1, cena 31,50 zł

Niniejszy tom jest pierwszym z dwóch, na które podzielony został zbiór studiów noszący wspólny tytuł Staropolszczyzna piękna i interesująca. Ze względu na zróżnicowaną problematykę studiów nad staropolszczyzną publikowane teksty zostały podzielone na pięć części tematycznych: I. Zagadnienia ogólne; II. Składnia. Fleksja. Fonetyka; III. Słowotwórstwo. Słownictwo – stanowiące zawartość pierwszego tomu, oraz: IV. Słownictwo. Frazeologia; V. Stylistyka. Pragmatyka. Tekstologia, które znajdą się w drugim tomie. Redaktorzy mają nadzieję, że ta zbiorowa publikacja, która zawiera opracowania ważnych i różnorodnych zagadnień dotyczących historii języka polskiego do ósmego dziesięciolecia XVIII wieku, dokonane przez uczonych z wielu ośrodków naukowych w kraju, ukazuje jako całość piękno staropolszczyzny, jej dostojność i powagę, ale też pewną przekorność, żartobliwość, a nawet frywolność. Niewątpliwie świadczy, że staropolszczyzna jest i dzisiaj – na początku XXI wieku – interesująca i atrakcyjna dla badaczy. Taka też będzie zapewne dla Czytelników tej książki. Publikacja adresowana jest nie tylko do językoznawców, ale także do czytelników o zainteresowaniach interdyscyplinarnych; nauczycieli akademickich, nauczycieli polonistów, studentów filologii polskiej, miłośników języka polskiego.

Elżbieta Koniusz, Stanisław Cygan red., Staropolszczyzna piękna i interesująca. Zbiór studiów, t. 2, 2006, 276 s., format B5, ISBN 83-7133-289-0, ISBN 83-7133-291-2, t. 2, cena 31,50 zł

Tom 2 Staropolszczyzny pięknej i interesującej obejmuje część IV i V niniejszego zbioru studiów: część IV. Słownictwo. Frazeologia; V. Stylistyka. Pragmatyka. Publikacja (tom 1 i 2) ukazuje piękno staropolszczyzny, jej dostojność i powagę, ale też pewną przekorność, żartobliwość, a nawet frywolność. Niewątpliwie świadczy, że staropolszczyzna jest i dzisiaj – na początku XXI wieku – interesująca i atrakcyjna dla badaczy. Taka też będzie zapewne dla czytelników tej książki. Adresowana jest ona nie tylko do językoznawców, ale także do czytelników o zainteresowaniach interdyscyplinarnych; nauczycieli akademickich, nauczycieli polonistów, studentów filologii polskiej, miłośników języka polskiego.

.

.

.

Joanna Kowalczyk, Obywatelski słownik terminologii urzędowej, 2019, 204 s., format 13,0×20,0cm, ISBN 978-83-7133-779-6,  cena 27,30 zł

Prezentowania publikacja przeznaczona jest dla każdego uczestnika dyskursu administracyjnego. W leksykonie zostały wyjaśnione najpopularniejsze terminy i wyrażenia, używane w oficjalnej urzędowej komunikacji. Wiele z nich budzi wątpliwości językowe i interpretacyjne. Użyteczność słownika wiąże się przede wszystkim ze sposobem opracowania haseł, którego podstawą było założenie, że każda definicja powinna być zrozumiała dla nieprofesjonalnego uczestnika interakcji administracyjnej. Autorka Obywatelskiego słownika terminologii urzędowej ma nadzieję, że będzie on pomocny w procesie poznawania rzeczywistości prawnej przez nieprofesjonalnych uczestników dyskursu urzędowego.

K. Kumor, W. Zarosa red., Oblicza niepokorności. Materiały z II i III edycji ogólnopolskiej konferencji naukowej (Kielce, 2-3 czerwca 2017 i 2 czerwca 2018), 2019, 176 s., format B5, ISBN 978-83-7133-768-0, cena 23,10 zł

Spis treści

Wstęp, s. 7

Mateusz Lisak – Hippalos – legendarny odkrywca Indii, s. 9

Adrianna Zawadzka  – Postawa buntu i szemrania przeciw Bogu oraz żydowskim przywódcom na przykładzie starotestamentowej Księgi Wyjścia, s. 3

Michał Madej – Bunty Anglosasów w pierwszych latach panowania Wilhelma Zdobywcy – przyczyny, przebieg, skutki, s. 35

Wojciech Zarosa  – Duchowni i świeccy przed konsystorzem gnieźnieńskim na przełomie XV i XVI wieku. Wybrane sprawy, s. 45

Joanna Dulewicz  – Jadwiga Prendowska – kobieta niepokorna, s. 61

Anna Śmiechowicz  – „Mimo wyklęcia przez rodzinę i »śmiechu ulicy« startowałam i biłam rekordy” – wyczyny kolarskie
Karoliny Kocięckiej , s. 73

Barbara Łochowska  – Tadeusz Boy-Żeleński – propagator idei świadomego macierzyństwa w Polsce , s. 83

Katarzyna Kumor  – Niepokorna Lady Chamberlain i jej wystawa sztuki włoskiej w Londynie w 1930 roku , s. 99

Judyta Rebizant – Polskie podziemie niepodległościowe kontra ukraińskie podziemie zbrojne na terenie powiatu lubaczowskiego (1944–1945) , s. 111

Kacper Awzan – Świadek – niepokorne wątki w biografii księdza Leona Musielaka , s. 125

Katarzyna Skała – „Pies łańcuchowy imperializmu” czy buntownik z wyboru? Josipa Broza-Tity własna droga do komunizmu , s. 141

Alina Zawada  – Sześćdziesiątnicy – niepokorni Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej , s. 155

Dorota Choińska  – Czy warto pamiętać o zbrodniach podziemia? Pamięć bohaterów i pamięć ofiar polskiego
powojennego podziemia zbrojnego na przykładzie Białostocczyzny, s.  165

Anna Kurska, Zamek romantyczny w kilku odsłonach, 2010, 275 s., format B5, ISBN 978-83-7133-443-6, cena 31,50 zł

Tematem książki jest obraz zamku w polskiej literaturze romantycznej. Autorkę szczególnie zainteresowały zamki osadzone przez romantyków w autentycznej przestrzeni i to w jaki sposób poeci rekonstruowali ich dawność, a więc jakie przypisywali im wyglądy, a przede wszystkim jakimi duchowymi treściami wypełniali ich przestrzenie. Ponadto Autorka eksponowała różnorodność obrazów stąd kontekst krytyki tematycznej, ale zwróciła też uwagę na charakter miejsc którym zostały przypisane, stąd obecność perspektywy geokulturowej. Badanie związków zachodzących między fikcyjnymi kreacjami a autentycznymi zamkami i miejscami, w których zostały osadzone pozwoliło na stworzenie romantycznej mapy zamków polskich wypełnionej wobraźniowymi projektami. Odwołuje się do twórczości Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Seweryna Goszczyńskiego, Józefa Kraszewskiego, Henryka Rzewuskiego, Michała Czajkowskiego i wielu innych.

.

.

Grażyna Legutko, Niespokojny płomień. Życie i twórczość Gustawa Daniłowskiego,2011, 509 s., format B5, ISBN 978-83-7133-489-4, cena 52,50 zł

Niniejsza publikacja stanowi monograficzne opracowanie życia i twórczości Gustawa Daniłowskiego – pisarza młodopolskiego, reprezentanta nurtu rewolucyjnego w literaturze modernistycznej, a także autora otoczonej aurą skandalu powieści pt. Maria Magdalena. Publikacja wypełnia lukę w opracowaniach historyczno-literackich dotyczących literatury epoki Młodej Polski. Przybliża sylwetkę prozaika i publicysty modernistycznego, ściśle związanego z obozem piłsudczykowskim. Prezentuje całokształt pisarstwa Daniłowskiego, poczynając od interpretacji jego wczesnych utworów poetyckich i opowiadań o tematyce społecznej, poprzez teksty odsłaniające stanowisko twórcy wobec wydarzeń rewolucji 1905-1907, a kończąc na utworach poświęconych tematyce legionowej i analizie dokumentów o charakterze źródłowym, tj. materiałów dotyczących postaci Józefa Piłsudskiego, korespondencji, odezw politycznych, deklaracji, dzienników i pamiętników pisarza itp. Autorka pracy próbuje usytuować Daniłowskiego wśród młodocianych pisarzy skandalistów, tropi wątki autobiograficzne i autotematyczne w jego twórczości. Najsilniejszy akcent kładzie jednak na prezentację idei niepodległościowej – naczelnej w dziele twórcy Z minionych dni – oraz interpretację tekstów publicystycznych autora Bandytów z PPS i ocenę jego aktywności politycznej. Przedstawia ponadto pracę redakcyjną Daniłowskiego w warszawskim dwutygodniku „Witeź” i lwowskim tygodniku „Życie”, a także lokuje pisarstwo autora Lilii i Tętentu w szeregu młodopolskich twórców literatury popularnej.

Grażyna Legutko, Sacrum w oczach rewolucjonisty. O „Marii Magdalenie” Gustawa Daniłowskiego, 364 s., format B5, ISBN 83-7133-262-9, 2005, 42,00 zł

Sacrum w oczach rewolucjonisty. O „Marii Magdalenie” Gustawa Daniłowskiego to historycznoliteracka monografia skandalizującej powieści pisarza młodopolskiego, zwolennika twórczości społecznie-zaangażowanej (widoczne pokrewieństwa z pisarstwem S. Żeromskiego), znanego głównie z nurtu rewolucyjnego w literaturze Młodej Polski (autor Jaskółki, zbioru tekstów propagandowych Bandyci z PPS oraz tomu opowiadań W miłości i w boju), a także z jej nurtu niepodległościowego (powieść Z minionych dni, nawiązująca do postaci J. Piłsudskiego, i powieść Tętent, przypominająca czasy Legionów). Książka Grażyny Legutko jest próbą ukazania mniej znanego oblicza Gustawa Daniłowskiego. Jego głośna w swoim czasie powieść Maria Magdalena wywołała skandal z powodu śmiałych scen erotycznych. Niekonwencjonalny portret Chrystusa oraz biblijnej jawnogrzesznicy wywoływał liczne kontrowersje wśród krytyków i przysporzył autorowi sporo kłopotów z cenzurą, przyczyniając się jednocześnie do popularności tekstu. Autorka monografii śledzi owe kłopoty cenzuralne, bada percepcje powieści, interpretuje stosunek pisarza do źródła biblijnego, analizuje obecne w powieści napięcia między sferą sacrum i profanum oraz sytuuje utwór Daniłowskiego w kontekście innych tekstów literackich poruszających wątek Marii Magdaleny.

Grażyna  Legutko,  W kręgu młodoplskiej epistolografii,  2017, 284 s., format B5, ISBN 978-83-7133-694-2,  cena 42,00 zł

Monografia zawiera  obszerny zbiór listów pisarzy  pokolenia młodopolskiego pozostających w cieniu epoki.  Zbiór jest niezwykle cennym źródłem informacji na temat osobowości i biografii literackiej  korespondujących ze sobą osób, ich pasji artystycznych i uwikłań egzystencjalnych, specyfiki polskiego życia literackiego i wydawniczego ostatniego dwudziestolecia XIX i początku XX wieku, mechanizmów funkcjonowania młodopolskiej literatury  i czasopiśmiennictwa, słowem są kopalnią  wiedzy o kulturze Młodej Polski i życiu artystycznym przełomu wieków. Zebrane w jednym miejscu  nie tylko unaoczniają złożony charakter epoki, ale także mają znacznie większe szanse  aby zaistnieć na szerszą skalę w świadomości odbiorców niż teksty rozproszone, drukowane w rozmaitych wydawnictwach. Książka może być pomocna  dla literaturoznawców  prowadzących badania źródłowe i dla wydawców. Czytelnik znajdzie  w niej informacje, które go zainteresują i zainspirują do dalszych badań.

Grażyna Legutko, Ida Sadowska (oprac.), Bojownicy polskiej sprawy. Wacław Sieroszewski i Gustaw Daniłowski wobec myśli i czynu Józefa Piłsudskiego. Wybór materiałów z lat 1898-1943, 2007, 300 s., format B5, ISBN 978-83-7133-326-2, cena 36,75 zł

Zasadniczą intencją autorek niniejszej pracy było przedstawienie szerokiego kręgu spraw dotyczących aktywności politycznej zorientowanej socjalistycznie i niepodległościowo Wacława Sieroszewskiego i Gustawa Daniłowskiego, „pogrobowców powstania styczniowego”, których współczesny czytelnik kojarzy bardziej jako twórców literatury młodopolskiej niż działaczy politycznych i wojskowych. Problematyka książki koncentruje się wokół idei narodowowyzwoleńczej, której patronuje osoba Józefa Piłsudskiego. Jego postać przywoływana jest zarówno w eseistycznej, jak i źródłowej części pracy. Starano się w ten sposób pokazać, iż obaj pisarze znajdowali się pod wyraźnym wpływem charyzmatycznej osobowości i myśli politycznej Piłsudskiego. Byli „piłsudczykami” z wyboru i przekonania. Służyli wiernie najpierw Komendantowi, później Naczelnikowi i Marszałkowi, ponieważ uosabiał on najważniejszą w ich życiu ideę niepodległościową, tożsamą z takimi wartościami, jak: poczucie narodowej godności, gotowość podejmowania ryzyka walki z silniejszym przeciwnikiem, patriotyczna niezłomność, obywatelski honor oraz pamięć o tradycji przodków. Książka składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza prezentuje sylwetki polityczne pisarzy, ukazując ich rodowód ideowy, aktywność społeczną i zaangażowanie w problemy polityczne kraju oraz te aspekty ich beletrystyki, które odwoływały się m.in. do osobistych doświadczeń młodopolskich twórców, nabytych w okresie nielegalnej działalności socjalistycznej, do minionych i aktualnych wydarzeń historycznych, a także do osoby Józefa Piłsudskiego. Druga gromadzi różnorodne (wybrane spośród wielu innych) materiały źródłowe z lat 1898-1943, dotyczące tytułowego tematu. Znajdują się wśród nich w pierwszej kolejności wydobyte ze zbiorów rękopiśmiennych i archiwalnych dokumenty epistolarne: nieznane listy Daniłowskiego i Sieroszewskiego do Piłsudskiego i jego żony, listy Piłsudskiego do wdowy po Daniłowskim; korespondencja wzajemna twórców, oświetlająca historię ich prywatnej znajomości, która z czasem przekształciła się w serdeczną zażyłość i trwałą przyjaźń; korespondencja Sieroszewskiego z innymi osobami, wybrana pod kątem oświetlenia idei legionowej. Na drugim miejscu umieszczono nigdzie dotąd niepublikowane dzienniki Daniłowskiego, fragmenty pamiętników Sieroszewskiego pominięte w wydaniu pism zbiorowych oraz drukowane w czasopismach (lecz nieogłoszone w wydaniach osobnych) wspomnienia pisarzy, dotyczące bezpośrednio Piłsudskiego albo spraw związanych z nim pośrednio. I wreszcie w trzeciej kolejności figurują różnego rodzaju mowy, odezwy, druki ulotne, memoriały, deklaracje, artykuły publicystyczne o treści wyraźnie apelatywnej (a nie np. refleksyjno-historiozoficznej czy socjologicznej) oraz inne wypowiedzi okolicznościowe. O wyborze tych z kolei – w ogromnej większości nieznanych materiałów, zadecydowało ich tematyczne odniesienie do ważnych momentów ówczesnej historii oraz miejsce publikacji (bądź też jego brak); są to teksty, podobnie jak wspomnienia, niezamieszczone w wydaniach osobnych, znajdujące się w trudno już dziś dostępnych gazetach, czasopismach, jednodniówkach albo pozostawione w brulionach, rękopisach i maszynopisach w literackich archiwach pisarzy. W źródłowej części pracy wykorzystano zbiory krajowe (przede wszystkim materiały z Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie i Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu) oraz zagraniczne (listy z archiwów Biblioteki Polskiej w Paryżu i Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku). Do całości dołączono niewielki aneks, zawierający wybór dokumentów osobistych Daniłowskiego oraz fotografie pisarzy (głównie Sieroszewskiego) z czasów służby w Pierwszej Kompanii Kadrowej i z okresu późniejszego.

Małgorzata Marcjanik, W kręgu grzeczności. Wybór prac z zakresu polskiej etykiety językowej, 225 s., format A5, ISBN 83-7133-146-0, 2001, cena 6,30 zł

Praca stanowi zbiór artykułów i rozpraw podporządkowanych jednemu głównemu tematowi, jakim jest polska etykieta językowa (…)

Autorka jest znawczynią problematyki związanej z polską etykietą językową, którą z powodzeniem zajmuje się od lat. Jej autorstwa jest wysoko ceniona monografia Polska grzeczność językowa (Kielce 1997, wyd. II, 2000), pierwsza tego typu praca w polskim piśmiennictwie.

Prof. dr hab. Anna Dąbrowska

W kręgu grzeczności dobrze uzupełnia wcześniejszą monografię autorki. Stanowi jej drugi tom (…) daje ważne rozstrzygnięcia teoretyczne, zilustrowane wieloma przykładami.

Prof. dr hab. Kazimierz Ożóg

Marzena Marczewska, Drzewa w języku i w kulturze, 248 s., format B5, ISBN 83-7133-178-9, 2002, cena 13,13 zł

Celem pracy jest przedstawienie językowo-kulturowych obrazów wybranych drzew w polszczyźnie ludowej. Prezentowane w rozprawie opisy, będące zrekonstruowanymi na podstawie danych językowych portretami kilku drzew, stanowią próbę odtworzenia istoty funkcjonowania drzew w polskiej kulturze ludowej. Ze względu na charakter owego funkcjonowania, będącego pochodną określonego sposobu pojmowania świata przez reprezentanta danej kultury, w budowanych opisach ważną rolę odgrywa ich uporządkowana, wewnętrznie uhierarchizowana struktura, która pozwala na zaobserwowanie różnych (wyrażających się także w języku) postaw człowieka wobec zjawisk otaczającego go świata. Celem zamieszczonych w pracy analiz jest przedstawienie istniejących w świadomości użytkownika kultury ludowej wyobrażeń drzewa, dębu, brzozy, osiki i wierzby, wyobrażeń, które dostępne są poprzez dane językowe i tekstowe.

.

.

Elżbieta Michow, Polonizmy i inne wyrazy polskiego pochodzenia w świetle leksykografii bułgarskiej XIX i XX wieku,2011, 276 s., format B5, ISBN 978-83-7133-483-2, cena 32,55 zł

Celem niniejszej publikacji jest opis szeroko pojmowanego wpływu języka polskiego na język bułgarski na podstawie licznych bułgarskich źródeł leksykograficznych, rejestrujących słownictwo obce głównie z XIX i XX wieku oraz z początku XXI. Zwrócono także szczególną uwagę na pomijane do tej pory a istotne zagadnienia semantyczne, ukazane na tle historyczno-kulturowym. Eksplorowane słowniki języka bułgarskiego: wyrazów obcych, etymologiczne, objaśniające, specjalistyczne i przekładowe umożliwiły przedstawienie różnorodności typologicznej zapożyczeń oraz ujawnienie bliższych i dalszych związków leksykalnych między językiem polskim a językiem bułgarskim na wielu płaszczyznach. Materiał leksykalny wyekscerpowany do potrzeb monografii objął wszelkie wyrazy zaświadczające różne sposoby oddziaływania języka polskiego na język bułgarski. W konsekwencji przyjętego kryterium znalazły się wśród nich liczne leksemy genetycznie polskie i obce, mające w bułgarskiej leksykografii przeważnie status typowych rusycyzmów, bardzo rzadko polonizmów (z funkcją polszczyzny jako języka źródłowego) czy też ukrainizmów.

.

Agnieszka Miernik, Dziewczynka z głową pełną bajek. Wielkie tematy w prozie Marty Tomaszewskiej, 2019, 252 s., format 23,5×14,5 cm, ISBN 978-83-7133-745-1, cena 33,60 zł

Prezentowana monografia jest pionierską interpretacją twórczości Marty Tomaszewskiej z perspektywy archetypowo-mitograficznej i wskazuje na rolę topiki (wielkich tematów) w literaturze dziecięcej. Proza baśniowo-fantastyczna pisarki zostaje osadzono w kontekście archetypów, psychoanalizy, antropologii kulturowej (M. Eliade, G. Bachelard, C. G. Jung). Istotnym kontekstem dla omawianej prozy są utwory literatury dziecięcej wpisujące się w szeroko pojmowane uniwersum archetypiczne. Symboliczne ujęcie obrazów literackich pozwoliło na wyodrębnienie zasadniczych kręgów tematycznych takich jak: archetyp niezwykłego dziecka, mędrca, podróży, jaźni, światów alternatywnych.

Adresatami książki są nauczyciele wszystkich szczebli edukacji, badacze literatury dziecięcej i młodzieżowej.

Agnieszka Miernik, (Re)wizje wyobraźni o potrzebie mitu w życiu dziecka, 2024, 258 s., format A5, ISBN 978-83-8377-003-1 (druk), 978-83-8377-004-8 (wersja elektroniczna), cena 54,60 zł

 W książce zwrócono uwagę na rolę obrazów mitycznych w kształtowaniu osobowości dziecka, kreowaniu osobistego losu. Odniesiono się do konieczności włączania w życie dziecka wyobrażeń symbolicznych występujących w tkance fabularnej mitów. Odwołując się prac Carla Gustawa Junga, Jamesa Hillmana, Mircea Eliadego, Mariana Mazura, Zenona W. Dudka wskazano na korzyści płynące z lektury pradawnych obrazów adoptowanych na użytek dziecięcego odbiorcy przez Igora D. Górewicza, Grzegorza Kasdepke, Melanię Kapelusz, Michała Łuczyńskiego, Ewę Nowacką, Annę Onichimowską, Łukasza Wierzbickiego, Witolda Vargasa oraz Dorotę Bielską i Zuzannę Orlińską. Podjęto próbę refleksji nad rolą obrazów symbolicznych w ujawnianiu i kształtowaniu indywidualizmu dziecka, rozwijaniu wrodzonych, unikalnych predyspozycji. Mity, wywodzące się z najgłębszych przestrzeni nieświadomości, są równie autentyczne jak samo dziecko, które z racji predyspozycji do spontanicznego kontaktu z nieświadomą stroną psychiki, zdolne jest do ich szczególnego odbioru, do umiejętność włączania treści mitycznych do struktury psychiki. Jak celnie ujął to C. G. Jung: „Dziecko nie tylko chce przebywać z matką, ale także w pałacu,  który reprezentuje świat mitologii. Niestety bardzo niewiele osób pamięta te pradawne obrazy i wiele osób choruje ponieważ je zgubiło, a zdrowieje dopiero wtedy, gdy je odnajdzie”. Wypracowanie w sobie stanu obecności dzieciństwa stanowi źródło udanego życia, a brak owych doświadczeń skutkuje niespełnioną egzystencją, odczuwaniem nieustannego braku i niezadowolenia. Istotne jest by pozostać dorosłym, który posiada subtelne przymioty dziecka, takie jak „latarniana świadomość”, potrzeba odczuwania szczęścia i piękna, prawo do marzeń, korzystanie z zasobów wyobraźni, indywidualizm.

Ponadto w niniejszej publikacji szczególnie istotna staje się literatura podmiotu odnosząca się do mitów słowiańskich. Z perspektywy psychologii głębi współczesne odradzanie się słowiańszczyzny wskazuje na konieczność relacji z tym wymiarem egzystencji, od którego zostaliśmy w przeszłości oderwani. Ta „rozpadlina” tłumiona przez wieki domaga się zabliźnienia, uleczenia i włączenia do zbiorowej nieświadomości. Wiedza, iż pozbawiono nas czegoś cennego i niezbędnego w rozwoju indywidualnym i zbiorowym, jest wyraźna we współczesnym nurcie odrodzenia się kultury słowiańskiej, odczuwalna w tęsknocie za symbolicznym wymiarem egzystencji.

Spis treści

Wstęp.  .  .  .  .  .  .  .  .           7

„Czy ludzie kiedykolwiek oderwali się od mitu?”. . . . . . . . 17

Potrzeba osobistego mitu. . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

„Każdy z nas jest wybrany”. . . . . . . . . . . . . . . . . 27

„Angeologia słów”.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 38

Psychologiczna funkcja symbolu . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Nieświadomość a symbol . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Lecząca moc symboli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Symbol a inteligencja duchowa. . . . . . . . . . . . . . . 60

Wyobraźnia i mity.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 67

Mit – lustro dziecięcego świata. . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Mityczna jedność wszechrzeczy.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .            83

Być jak bogowie, być jak dzieci – homo ludens. . . . . . . . 96

Królestwo zwierząt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Drzewa do samego nieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

W dziecięcym mikrokosmosie królują kamienie .  .  .  .  .       127

„Świat przemawia do człowieka za pośrednictwem gwiazd,

roślin i zwierząt”.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 132

Mity rodowe.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  141

Znaczenie mitów dla indywidualnego rozwoju. . . . . . . 147

„Jedni mówią, że to opowieść o śmierci. Inni, że o miłości” –

podróż bohatera.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                 165

Paradygmat drogi jako metafora rozwoju osobowego .  .  .                  167

Być w ruchu .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  169

„Każdy z nas jest wybrany” . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

„W mroczną głąb kniei”.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                176

W mitycznej krainie słowiańskich bogów .  .  .  .  .  .  .  .  .        188

„Wiara mojego ludu daje mi wiele siły”. . . . . . . . . . . 193

Archetyp przewodnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

Pomocnicy wielkich przewodników.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .          200

„Cichą, martwą nocą” – obrazy archetypicznego cienia .  .  .  .             205

We władzy cienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

W mocy rywalizacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

„Nić twego życia zerwie się pewnego dnia”. . . . . . . . . 224

Zakończenie… (a przecież mity powstają ciągle na nowo) .  .  .           233

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Iwona Mityk, Proza fabularna Andrzeja Szczypiorskiego wobec konwencji literackich, 2012, 337 s., format B5, ISBN 978-83-7133-501-3, cena 45,15 zł

Książka składa się z siedmiu rozdziałów. Pierwszy z nich zatytułowany „Pod anglosaskim pseudonimem”, stanowi przegląd utworów detektywistycznych pisanych na początku drogi twórczej (m.in.Pod szlachetnym koniem, Wyspa czterech łotrów), zbudowanych na zasadzie klasycznej powieści-szarady, które Szczypiorski sygnował pseudonimem Maurice S. Andrews. W rozdziale drugim „Kwestia niemiecka”, zostały omówione powieści: Czas przeszły, Ucieczka Abla, Godzina zero, Za murami Sodomy, w których zainteresowanie pisarza skupiło się na wpływie wojny na psychikę postaci niemieckich oficerów. W związku z tymi utworami Szczypiorski został zauważony przez krytyków literackich, ponieważ w większości z nich narracja przebiega z odmiennej od tradycyjnie przyjmowanej w polskich utworach traktujących o drugiej wojnie światowej perspektywy postaci żołnierzy hitlerowskich. Rzadko przypominaną część literackiej działalności Szczypiorskiego stanowią utwory dla młodzieży omawiane w rozdziale trzecim – „Zapoznana dziedzina”. Składają się na nią dwie powieści Lot 627 i Na tropie Damiana, a także zbiór opowiadańMojemu synowi. W rozdziale czwartym, „Historia a parabola – Msza za miasto Arras„, została przeprowadzona analiza najważniejszej w dorobku pisarza powieści pod kątem wskazania jej wyznaczników jako tzw. powieści paraboli, ale i z odniesieniem do wydarzeń 1968 roku. Kolejny rozdział, „W poszukiwaniu sensu życia”, zawiera omówienie kilku powieści pisanych w trakcie wielu lat, ale ukazujących podobne problemy, związane z poszukiwaniem miejsca jednostki we współczesnym świecie. Są to: Lustra, Złowić cień, I ominęli Emaus, Trzej ludzie w bardzo długiej podróży, Autoportret z kobietą. Rozdział szósty, zatytułowany „W cieniu totalitaryzmów”, poświęcony jest powieściom Początek, Noc, dzień i noc, Gra z ogniem, wiążącym się z tematyką okupacji, Holocaustu oraz wpływem tych wydarzeń na dalsze życie bohaterów. Rozdział ostatni dotyczy dokonań pisarza w zakresie krótszej formy literackiej, zbiorów opowiadań: Ojcowie epoki, Polowanie na lwy, Amerykańska whisky, Trzy krótkie opowiadania.

Iwona Mityk, Ze współczesnej literatury świętokrzyskiej. Sylwetki pisarzy, 160 s., format A5, ISBN 83-7133-234-3, 2004, cena 15,75 zł

Prezentowanych w tej książce pisarzy łączy przynależność do regionu świętokrzyskiego. Urodzili się, przebywali lub nadal mieszkają w naszym regionie. Różny stopień zaangażowania w jego życie literackie nie zmienia faktu, że ich twórczość przyczyniła się do ukształtowania współczesnego obrazu literatury świętokrzyskiej. A ponieważ „istotą światopoglądu regionalistycznego jest traktowanie regionu jako części większej całości”, ich utwory budują również wizerunek literatury polskiej. W ukształtowaniu pisarza niezaprzeczalną rolę odgrywa zatem jego region, „mała ojczyzna”. Wpływa on nie tylko na uformowanie osobowości, lecz również na twórczość, nawet wówczas gdy w przypadku skrajnym dochodzi do odrzucenia bagażu doświadczeń zdobytych wcześniej, ponieważ wyrzeczenie się przeszłości powoduje konstruowanie nowych wartości na zasadzie przeciwstawienia wobec poprzednich wzorców. Najczęściej jednak istotne w życiu człowieka jest przede wszystkim zachowanie wartości przeszłości i tradycji własnej ziemi szeroko rozumianych, a nie ograniczanych jedynie do folkloru, ponieważ stwarzają one w dobie globalizacji poczucie zakorzenienia, zadomowienia. Współcześnie zainteresowanie własnym regionem polega na uzmysłowieniu sobie jego odrębności i tradycji, znajomości osobliwości okolicznej przyrody, bezpośrednim uczestniczeniu w życiu społecznym i kulturalnym. Prezentowani w tomie pisarze należą do twórców współczesnych, dwudziestowiecznych, a ich aktywność pisarska przypada głównie na lata powojenne, chociaż w przypadku najstarszego z nich – Stanisława Czerniaka należy uwzględnić także dzieła z okresu dwudziestolecia, w którym rozpoczynał on swoją drogę twórczą. Twórczość zgromadzonych tu pisarzy w sposób różnorodny nawiązuje do ich stron rodzinnych.

Jerzy Stefan Ossowski, Sprawa Gałczyńskiego. Szkice z antropologii kultury literackiej, 2011, 354 s., format B5, ISBN 978-83-7133-474-0, cena 39,90 zł

Niniejszy zbiór studiów i rozpraw przedstawia historyczno-literackie kontrowersje i spory wokół postaw oraz dzieła jednego z największych poetów polskich – Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Głosy w tej sprawie zabierało wielu współczesnych pisarzy (Zbigniew Herbert, Witold Gombrowicz, Gustaw Herling-Grudziński, Czesław Miłosz). Charakterystyka tego rezonansu odbiorczego z lat 1945-2005 skłoniła Autora do egzystencjalistycznej reinterpretacji twórczości Gałczyńskiego, która odbiega od powszechnie uznawanych, dotychczasowych stereotypowych konkretyzacji. Książka dopełnia rezultaty badań kulturowo-literackich ogłoszonych w monografii gałczyńskologicznej pt. Szarlatanów nikt nie kocha (Kraków 2006).

.

.

.

Katarzyna Ostrowska, Reportaż książkowy w świetle językoznawstwa statystycznego. Składnia, styl, gatunek, 2023, 236 s., format B5, ISBN 978-83-7133-956-1, cena 58,80 zł, PDF publikacji  pobierz plik

Monografia pt. Reportaż książkowy w świetle językoznawstwa statystycznego. Składnia, styl, gatunek jest rezultatem badania obejmującego 2000 wypowiedzeń pochodzących z 10 reportaży wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak w latach 2009-2017. Jej powstaniu przyświecały trzy główne cele. Po pierwsze, przedstawienie stylistyczno-syntaktycznego kształtu współczesnego polskiego reportażu książkowego, składającego się tym samym na styl reportażowy oraz aspekt stylistyczny wzorca gatunkowego reportażu. Po drugie, ustalenie, które teksty reportażowe stanowią realizacje, reprezentacje wzorca gatunkowego, okazy. Po trzecie, zaprezentowanie reportażowych wykładników stylów artystycznego, naukowego i publicystycznego, rodzajów tendencji składniowych oraz typologii współczesnego polskiego reportażu książkowego.

Oryginalność tej problematyki wiąże się z kilkoma kwestiami: 1) uzupełnianiem istotnej luki w nauce dotyczącej badań współczesnego polskiego reportażu książkowego z perspektywy lingwistycznej; 2) deficytem najnowszych prac poświęconych statystycznym analizom składni i stylu; 3) brakiem językoznawczych opracowań utworów reportażowych wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak; 4) łączeniem metodologii badań syntaktycznych, statystycznych i stylistycznych z genologicznymi i typologicznymi.

Aby osiągnąć zamierzone rezultaty, posłużono się trzyetapową metodologią składającą się z ilościowo-jakościowej, genologicznej oraz typologicznej metody. Uzyskane w wyniku analizy składniowej dane ilościowe umożliwiły ustalenie przeciętnych wartości, a następnie porównanie ich z procentowymi wartościami charakterystycznymi dla tekstów artystycznych, naukowych oraz publicystycznych. Połączenie wyników badań stylistyczno-składniowych z genologicznymi przyczyniło się do podzielenia badanych reportaży na te stanowiące: realizacje wzorca (stosunkowo wierne odzwierciedlenie wzorca), reprezentacje wzorca (nawiązujące do cech wzorca) oraz okazy (realizacje indywidualnych wzorców zawierające czytelne ślady wzorca). Klasyfikacja składni Haliny Kurkowskiej i Stanisława Skorupki umożliwiła przedstawienie tendencji syntaktycznych charakterystycznych dla współczesnego polskiego reportażu książkowego, zaś typologia reportażu Jadwigi Litwin przyczyniła się do wyznaczenia odmian reportaży.

Katarzyna Ostrowska, Słownictwo wybranych polskich reportaży książkowych (2004–2018). Tom 1. Listy frekwencyjne, 2023, 112 s., format B5, ISBN 978-83-67580-46-5 (druk), ISBN 978-83-67580-47-2 (wersja elektroniczna), cena 27,30 zł

Przedstawione w tej propozycji obserwacje wybranych XXI-wiecznych reportaży książkowych z perspektywy językoznawstwa korpusowego mogą mieć wpływ na rozwój badań języka reportażu: przyczynić się do opracowania stylistycznego aspektu wzorca gatunkowego reportażu książkowego; umożliwić stworzenie praktycznego polskiego słownika leksyki reportażowej, przedstawiającego potoczny obraz świata; wpłynąć na realizację słownika specjalistycznej terminologii reportażowej, ułatwić sporządzenie językowych postulatów dla autorów reportaży, dziennikarzy; stanowić stylistyczno-językową bazę do dalszych badań ewolucyjnych.

Katarzyna Ostrowska, Słownictwo wybranych polskich reportaży książkowych (2004–2018). Tom 2. Klasyfikacja tematyczna, 2023, 112 s., format B5, ISBN 978-83-67580-48-9 (druk), ISBN 978-83-67580-49-6 (wersja elektroniczna), cena 25,20 zł

Zaprezentowane w tej książce obserwacje mogą posłużyć w przyszłości do utworzenia słownika podstawowej leksyki współczesnego reportażu książkowego z odniesieniem do frekwencji oraz określonych kwalifikacji tematycznych. Mogą także stanowić asumpt do stworzenia słownika minimum dla obcokrajowców uczących się języka polskiego jako obcego, językowego poradnika dla adeptów sztuki dziennikarskiej, a także prac leksykograficznych przedstawiających słowa klucze oraz specjalistyczną leksykę reportażową. Powinny przyczynić się także do dalszych obserwacji i analiz leksykalnych dotyczących językowych obrazów świata określonych narodowości.

Katarzyna Ostrowska, Wprowadzenie do analizy składniowej na przykładzie wypowiedzeń reportażowych, 2022, 134 s., format B5, ISBN 978-83-7133-959-2, cena 29,40 zł

 Centrum zainteresowań niniejszej monografii stanowi analiza składniowa wypowiedzeń reportażowych. Wypowiedzi zostały wybrane z dziesięciu książek reportażowych wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak w latach 2009-2017. Są to (w porządku chronologicznym): Oko świata. Od Konstantynopola do Stambułu Maxa Cegielskiego (Warszawa 2009), Czwarty pożar Teheranu Marka Kęskrawca (Warszawa 2010), Zabójca z miasta moreli. Reportaże z Turcji Witolda Szabłowskiego (Wołowiec 2010), Krasnojarsk zero Bartosza Jastrzębskiego i Jędrzeja Morawieckiego (Warszawa 2012), Abchazja Wojciecha Góreckiego (Wołowiec 2013), Dom nad rzeką Loes Mateusza Janiszewskiego (Wołowiec 2014), Dryland Konrada Piskały (Warszawa 2014), Wielki przypływ Jarosława Mikołajewskiego (Warszawa 2015), Ziarno i krew. Podróż śladami bliskowschodnich chrześcijan Dariusza Rosiaka (Wołowiec 2015), Dybuk. Opowieść o nieważności świata Krzysztofa Kopczyńskiego i Anny Sajewicz (Warszawa 2017). Niniejsza publikacja stanowi oryginalną propozycję dla wielu różnych grup odbiorców – badaczy języka i stylu reportażowego (językoznawców), zawodowych praktyków (reportażystów, publicystów), uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego na poziomach B2 i C1, studentów filologii polskiej, dziennikarstwa i komunikacji społecznej, nauczycieli i lektorów języka polskiego. Wynika to z kilku względów.

Po pierwsze, monografia ta stanowi zbiór analiz składniowych, który nie zawiera przykładów zaczerpniętych z innych podręczników czy dużo starszych tekstów. Prezentowane wypowiedzenia nie są preparowane ani adaptowane, ale oryginalne, wyekscerpowane z najnowszych polskich reportaży książkowych.

Po drugie, zaznajamia z praktyką prowadzenia badań naukowych młodych badaczy (studentów i doktorantów), którzy rozpoczynają składniowo-stylistyczne badania różnego typu tekstów.

Po trzecie, uwzględnia perspektywę glottodydaktyczną. Wybrane exempla wypowiedzeń reportażowych mają różny poziom trudności, który wzrasta z każdym kolejnym przykładem autorstwa danego reportażysty. Nie powinny one stanowić problemu dla osób posługujących się polszczyzną na poziomie B2 czy C1.

Po czwarte, pozycja ta obok przykładów zawiera rozwiązania, można więc ją traktować jako zbiór zadań do analizy składniowej dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, jak również nauczycieli.

Irina Oukhvanova &Joanna Senderska edit., Discourse Linguistics and Beyond, vol. 5, Types of Discourse via Applied Research, 2019, 216 s., format B5, ISBN 978-83-7133-825-0, cena 29,40 zł

Table of Contents

Preface to Volume 5                                                                                                   7

Round Table 1. Online Discourse: Representation of Institutional and Discourse Community Practices

Mediator’s Introductory Words – Joanna Senderska, Alena Savich                             15

Tereza Klabíková Rábová, Soňa Schneiderová, Ladislav Janovec – Czech Corporate Website Discourse at the Beginning of the 21st Century: Methodological Perspective                                                           17

Alena Savich – Online Lobbying Campaigns. New Media – New Discourse?                    42

Lioudmila Kourchak – Online Employment Discourse as a Research Object                 58

Michał Robak – Discourse of Mediators of a Vegan E-Community
(a Polish case study)                                                                                                     71

Concluding Notes on Round Table 1                                                                                        88

Round Table 2. Political, Public and Media Types of Discourse: Applied Theory and Research

Mediators’ Introductory Words – Ekaterina Vasilenko and Irina Oukhvanova       93

Ekaterina Vasilenko – Gender-Biased Hate Speech Functioning in Media: Factor-Production Specifics (a Belarusian case study)                                                                                                                                        95

Magdalena Hądzlik-Białek – Hate Speech and Swearing in Contemporary Society (a Polish case study)                        105

Tatiana Krasnova – Russian History-Rooted Probolshevist Discourse: Multitheoretical and Applied Perspectives          117

Tereza Klabíková Rábová – Media Discourse of the EU Council Presidency (a Francophone research perspective)       132

Vera Ustinovich– Preamble as a Spoken Discourse Unit: Analysing TV and Radio Debate Content Applying M.-A. Morel & L. Danon-Boileau’s Approach (a French case study)                                            147

Patrycja Kubicha – Persuasion in Political Discourse: Election Manifesto of the UK Conservative Party                           158

Concluding Notes on Round Table 2                                                                                      167

Round Table 3. Professional Discourse as an Object of Applied Research Discussion

Mediator’s Introductory Words – Yuliya Bekreyeva                                                       171

Tatyana Chernyshova, Evgeniya Klink – Applied Philology and Linguistic Expertise: Practical Steps to Extending Discipline Borders                                                                                                                        173

Katarzyna Oberda – Family Mediation as a Special Type of Discourse: Structural Categories and Their Representation                                                                                                                                            185

Soňa Schneiderová – Czech Academic Style in the Context of European and Anglophone Writing                                     196

Concluding Notes on Round Table 3                                                                                      208

Post-Editorial Comments                                                                                    211

Volume Contributors                                                                                           213

Jan Pacławski, A jeśli chodzi o moje pisanie… O pisarstwie Wiesława Myśliwskiego, 2011, 180 s., format B5, ISBN 978-83-7133-473-3, cena 24,15 zł

Niniejsza książka powstała z myślą o zbliżającej się osiemdziesiątej rocznicy urodzin Wiesława Myśliwskiego. Ten wybitny pisarz zajmuje dziś poczesne miejsce w literaturze, zaliczany przez krytyków do nurtu chłopskiego. Rzadko dostrzega się, że w swoim pisarstwie obok wsi jako siedliska chłopów przedstawia również dwór, a w konfiguracji tematycznej znalazło się też sporo miejsca dla miasta. Przedstawienia te nie przybierają tylko form okazjonalnych. Stanowią bowiem znaczącą część obrazu społeczeństwa polskiego i są ujęte w swoistych relacjach temporalnych. Myśliwski unika dokładnego usytuowania przedstawionych zdarzeń w czasie, a także w strukturze przestrzennej, co ma służyć zapewne ich taktowaniu w układzie uniwersalnym. W pełni powieścią o wsi chłopskiej jest jedynie Kamień na kamieniu, obraz o zakroju epopeicznym. Dwór doczekał się dzieła o sobie w Pałacu, ale w stosunku do wsi w ujęciu specyficznym.Widnokrąg i Traktat o łuskaniu fasoli obok tematyki chłopskiej przynoszą, w różnym zakresie, problematykę społeczności miejskich. Przestrzeń dramatów Złodziej, Drzewo i Requiem dla gospodyni to środowisko wiejskie, Klucznik zaś obejmuje wieś i dwór. Najtrudniejsza do określenia społecznego statusu jest powieść Nagi sad. Wynika to z jej charakteru egzemplifikacyjnego wobec tez gatunkowych. Dorobek myślowy tego pisarza stanowi ważną część powojennego dorobku intelektualnego. Dotyczy wielu dziedzin, ale najciekawsze i najbardziej dojrzałe poglądy Myśliwskiego wiążą się z kulturą chłopską, a w szerokim rozumieniu tego pojęcia, obejmują przede wszystkim trzy sfery: język, pamięć i wyobraźnię.

Jan Pacławski, O reportażu i reportażystach, 192 s., format A-5, ISBN 83-7133-257-2, 2005, cena 21,00 zł

Zaprezentowany zbiór dotyczy reportażu i jego twórców w wyborze charakteryzującym zainteresowania autora. Badania nad dziewiętnastowiecznymi zjawiskami egzemplifikuje szkic o dwóch dziełach Henryka Sienkiewicza wyraźnie nacechowanych reportażowością – Listach z podróży do Ameryki oraz Listach z Afryki. Bogatą literaturę reportażową lat międzywojennych omówiono na przykładzie spuścizny Ksawerego Pruszyńskiego, najwybitniejszego reportażysty okresu. Czasy powojenne reprezentują: Krzysztof Kąkolewski, uznawany za twórcę reportażu psychologicznego, i Jerzy Putrament, z jednej strony wnoszący do dorobku reporterskiego bogactwo odmian gatunkowych, z drugiej – do ujęć opisywanej rzeczywistości wyjątkowo bogaty komentarz osobisty. Dwa teksty o reportażystach kieleckich przypominają, że reportaż rozwijał się nie tylko w Warszawie.

.

.

.

Jan Pacławski, Proza literacka Jerzego Putramenta, 200 s., format A5, ISBN 83-7133-806-6, 2003, cena 7,88 zł

Do tej pory nie podjęto próby szerszego opracowania dorobku twórczego Jerzego Putramenta, chociaż czasopisma przynosiły sporo cząstkowych omówień i recenzji za życia pisarza. Powodem takiego stanu rzeczy może być fakt, iż pisarstwo Putramenta nie jest jednolite ani pod względem głoszonych idei, ani gatunkowym, ani tym bardziej artystycznym. Ponieważ najbardziej charakterystyczne dla twórczości pisarza są teksty o orientacji politycznej, dużo miejsca poświęcono w prezentowanej książce opracowaniu: „Odyńca” i „Puszczy”, „Września”, „Pasierbów”, „Małowiernych”, „Bołdyna”, „Akropolu”, mniej upolitycznionym „Wakacjom” oraz „Wybrańcom”. W jednym z rozdziałów omówione zostały także krótkie formy fabularne. Książka jest kierowana nie tylko do specjalistów, ale także do szerokiego kręgu odbiorców literatury pięknej.

.

.

.

Jan Pacławski, Andrzej Dąbrowski red., O twórczości Wiesława Myśliwskiego. W osiemdziesiątą rocznicę urodzin, 2012, 170 s., format A5, ISBN 978-83-7133-514-3, ISBN 978-83-60108-76-5, cena 21,00 zł (oprawa twarda), 15,75 zł (oprawa miękka)

Prezentowana publikacja ma charakter księgi jubileuszowej przygotowanej z okazji osiemdziesiątej rocznicy urodzin wybitnego polskiego pisarza drugiej połowy XX wieku – Wiesława Myśliwskiego. Na treść pracy składa się kilka artykułów, w których poszczególni autorzy dokonują charakterystyki i analizy twórczości pisarza w różnych kategoriach (m.in. mit kultury chłopskiej oraz zjawiska fantastyczne i paranormalne w prozie i dramatach Myśliwskiego).

.

.

.

Piotr Pietrych, Aleksander Wat w Polsce powojennej (1946-1953). Teksty i konteksty,2011, 359 s., format B5, ISBN 978-83-7133-490-0, cena 43,05 zł

Niniejsza publikacja poświęcona jest tekstom eseistycznym i publicystycznym Aleksandra Wata, pozostającym dotychczas na marginesie zainteresowań historyków literatury. Składa się z trzech części, których porządek wyznacza chronologia. Dotyczą one kolejno lat 1920-1942 (droga Wata futurysty do i od komunizmu), 1946-1957 (działalność publicystyczna Wata po powrocie do Polski z ZSRR) oraz lat sześćdziesiątych (Dziennik bez samogłosek jako dokument zmagania Wata z własną biografią).

.

.

.

Magdalena Płusa, Studia nad językiem Józefa Weyssenhoffa, cz. 1. Język młodzieńczej korespondencji do Konstantego Marii Górskiego, 2019, 128 s., format B5, ISBN 978-83-7133-788-8, cena 21,00 zł

Spuścizna epistolarna Józefa Weyssenhoffa nie należy do wyjątkowo obfitych, ale spośród zachowanych tego typu tekstów największy zbiór stanowi młodzieńcza korespondencja prowadzona z Konstantym Marią Górskim, obejmująca 55 listów z lat 1874-1885. Młodzieńcze teksty przyszłego autora Sobola i panny stanowią cenne źródło informacji na temat dopiero kształtującego się w oparciu o zasady poprawnościowe drugiej połowy XIX w. osobniczego języka autora. Analiza tego wczesnego materiału epistolarnego pozwala scharakteryzować rozwijający się język przyszłego pisarza, ocenić stopień opanowania reguł normatywnych polszczyzny ogólnej oraz zweryfikować, czy jest on wolny od naleciałości kresowych. Przedmiotem opisu w niniejszej publikacji są więc przede wszystkim charakterystyczne cechy języka młodzieńczych listów przyszłego autora poczytnych powieści o Litwie Kowieńskiej na tle języka II połowy XIX wieku. Omówione zostały najbardziej interesujące zjawiska, budzące zaciekawienie z punktu widzenia współczesnego użytkownika polszczyzny, ale mieszczące się w normie ówczesnego języka ogólnego. Ponieważ jakąś część swojej młodości spędził Weyssenhoff na Kowieńszczyźnie, gdzie kultura polska i polski język posiadały pewne zabarwienie regionalne, analizowane listy umożliwiają zaobserwowanie, czy ich autor przejawiał już w  wieku chłopięcym pewną językową intuicję i w jaki sposób się ona ewentualnie ujawniała. W stosunku do niektórych zjawisk pojawić się może problem z klasyfikacją (oceniane są jako kresowe we współczesnej polszczyźnie używanej na dawnych ziemiach północnokresowych, ale na przełomie XIX i XX w. obecne były jeszcze w języku ogólnym). Stąd osobno omówiono właściwości mieszczące się w zwyczaju językowym XIX-wiecznej polszczyzny ogólnej, wykazujące już jednak wówczas tendencje do zaniku, posiadające natomiast szerszą dokumentację na Kresach północo-wschodnich.

Dorota Połowniak-Wawrzonek, Słownik wyrazów i frazeologizmów współczesnej polszczyzny motywowanych sytuacją walki (zbrojnej), 2023, 450 s., format B5, ISBN 978-83-67580-86-1 (druk), 978-83-67580-87-8 (wersja elektroniczna), cena 75,60 zł

 Słownik wyrazów i frazeologizmów współczesnej polszczyzny motywowanych sytuacją walki (zbrojnej) składa się ze Wstępu, podzielonego na pięć podrozdziałów – są to Założenia wstępne, podrozdziały o Motywacji związków frazeologicznych, o Domenie, sytuacji walki (zbrojnej), o Frazeologizmach współczesnej polszczyzny motywowanych sytuacją walki (zbrojnej). Ostatnim podrozdziałem jest charakterystyka słownika. Część zasadniczą pracy stanowi sam słownik, którego hasła ułożone są w porządku alfabetycznym. Zazwyczaj po jednowyrazowym haśle rejestrowane są frazeologizmy zawierające dany wyraz. Hasła są ilustrowane cytatami z literatury pięknej, z prasy, z publikacji naukowych (w tym językoznawczych) i z Internetu. Słownik zawiera również bibliografię, wykaz źródeł, wykaz skrótów oraz indeks. Monografia ujawnia, jak wyrazy i frazeologizmy związane pierwotnie z walką (zbrojną) nabierają znaczeń metaforycznych i zaczynają funkcjonować w opisach innych domen. Wśród wskazanych domen docelowych wyróżniają się przede wszystkim takie sfery, jak: SPÓR SŁOWNY; POLITYKA; EKONOMIA; PEWNE PROCESY PSYCHICZNE; OKREŚLONE PROCESY DOTYCZĄCE ORGANIZMU LUDZKIEGO; MIŁOŚĆ, ZALOTY, INNE FORMY RYWALIZACJI, DZIAŁAŃ CELOWYCH.

Dorota Połowniak-Wawrzonek, Związki frazeologiczne i skrzydlate słowa powstałe pod wpływem języka polityki oraz ich modyfikacje, 2020, 276 s., format A5, ISBN 978-83-7133-827-4, cena 42,00 zł

Tematyką publikacji są stałe związki frazeologiczne i skrzydlate słowa pochodzące z języka polityki oraz modyfikacje tych połączeń we współczesnej polszczyźnie. W monografii przedstawiono utrwalone połączenia słowne, które pojawiły się w różnych komunikatach współczesnej polszczyzny ze szczególnym uwzględnieniem okresu 1989-2018.

We współczesnej polszczyźnie występuje wiele frazeologizmów, skrzydlatych słów powstałych wskutek oddziaływania języka polityki. Podlegają one różnym procesom modyfikacyjnym.

Publikacja składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale I omówiono, po stronie którego stanowiska badawczego we frazeologii opowiedziano się w książce; zdefiniowano także pojęcia: frazeologizm i skrzydlate słowa (rozróżniono te dwa typy jednostek) i wskazano na przyjmowaną w pracy klasyfikację związków frazeologicznych. W rozdziale II zamieszczono charakterystykę efemeryd pojawiających się w polszczyźnie w pewnym momencie, związanych z faktami ważnymi dla historii Polski, Europy czy świata i odnoszonych do jednego historycznego denotatu. W kolejnym rozdziale przedstawiono  wywodzące się z okresu PRL-u utrwalone połączenia słowne, przez użytkowników kojarzone z komunistyczną nowomową, w późniejszych tekstach realizowane w postaci kanonicznej lub ulegające modyfikacjom. W rozdziale IV omówiono określające pewne fakty, zjawiska, osoby związki wyrazowe, które w wyniku derywacji metaforycznej uzyskują nowe znaczenia i nazywają inne fakty, zjawiska, osoby o podobnych cechach czy wyróżnikach. W rozdziale V przedstawiono połączenia wyrazowe spopularyzowane i utrwalone na gruncie polskim dzięki wypowiedziom konkretnych osób zaistniałych w polskiej przestrzeni publicznej. W ostatnim rozdziale omówiono utrwalone połączenia słowne dotyczące działań rządu i ugrupowań politycznych oraz działań, zachowań i stanów osób związanych z polityką. Rozprawę dopełnia wstęp, zakończenie, bibliografia, wykaz skrótów, summary oraz indeks analizowanych frazeologizmów i skrzydlatych słów.

Publikacja adresowana jest do językoznawców, badaczy mediów, współczesnej kultury, dziennikarzy i do wszystkich zainteresowanych omawianą problematyką.

Marcin Preyzner, Uspójnianie tekstu,2006, 200 s., format B5, ISBN 83-7133-315-3, cena 21,00 zł

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie z jednej strony istnienia tekstu – i jest to tekst przedmiotowy – cytowany – i zaistniewania tekstu – i jest to tekst właśnie pisany. I tak by było, gdybyśmy myśleli po staremu. Jednak tekst istniejący to tekst powstający w odbiorze – właściwie trudno nawet mówić o odbiorze – bo pod wpływem bodźców-tekstu powstaje w odbiorcy suwerenny tekst, co prawda sterowany tekstem odbieranym – ale nie identyczny z nim, nie tożsamy. M. Preyzner, Uspójnianie…, s. 10

.

.

.

Stanisław Rogala, Twórczość literacka Kornela Filipowicza, 276 s., format A5, ISBN 83-7133-278-5, 2005, cena 26,25 zł

Praca stanowi próbę podsumowania dorobku twórczości Kornela Filipowicza i jednocześnie zsyntetyzowania dotychczasowego dorobku historycznoliterackiego i badawczego jego poprzedników. W analizie swej autor opracowania starał się przedstawić dające się wyodrębnić nurty tematyczno-problemowe i formy wypowiedzi, jakimi posługiwał się Kornel Filipowicz, z uwzględnieniem kontekstu społeczno-politycznego i literackiego. Obok płaszczyzny treści uwzględnione zostały inne dominanty dzieła literackiego, jak narracyjne techniki opisu świata, płaszczyzna postaci, kompozycji. W ten sposób autor starał się stworzyć w książce całościowy obraz dokonań prozatorskich i poetyckich pisarza, a odwołania do utworów z uwzględnieniem ich chronologii powstawania pozwoliły uchwycić kierunki przeobrażeń i zmian, jakim podlegało to pisarstwo.

.

.

.

Agnieszka Rosińska-Mamej, Fonetyka i fonologia języka polskiego. Skrypt dla studentów, 2014, 100 s., format A5, ISBN 978-83-7133-596-9, cena 10,50 zł

Niniejsza pozycja stanowi pierwszą część serii skryptów do nauki gramatyki opisowej języka polskiego. Pomysł stworzenia takiej publikacji zrodził się z potrzeb dydaktycznych. Autorami poszczególnych części serii są nauczyciele akademiccy, którzy od lat prowadzą zajęcia z przedmiotu gramatyka opisowa języka polskiego. Oprócz prezentowanej częściFonetyka i fonologia języka polskiego. Skrypt dla studentów powstała już część Składnia języka polskiego. Skrypt dla studentów (autorstwa Joanny Senderskiej), a publikacje dotyczące fleksji i słowotwórstwa są przygotowywane. Książki powyższe adresowane są do studentów filologii polskiej (ze specjalnością nauczycielską, a także nienauczycielską), jak i do studentów innych kierunków humanistycznych mających w programie naukę o języku.

.

.

.

Agnieszka Rosińska-Mamej, Przepraszam, ma pan może długopis? Prośba we współczesnej polszczyźnie. Cz. 1 Prośba jako makroakt mowy, 2019, 416 s., format B5, ISBN 978-83-7133-791-8, cena 54,60 zł (wersja drukowana), cena 27,30 (wersja elektroniczna)

Niniejsza publikacja zawiera opis strategii komunikacyjnych stosowanych przez nadawców próśb w celu osiągnięcia wpływu na postępowanie adresatów tych aktów mowy. Autorka udowadnia, że współczesna prośba jest makroaktem mowy, złożonym z takich mikroaktów, jak prośba właściwa, uzasadnienie sformułowania prośby czy przeproszenie. Przeprowadza wnikliwą analizę tych składników makroaktu prośby, które mają wpłynąć na jej skuteczność. W swoich badaniach Autorka posługuje się narzędziami wypracowanymi nie tylko przez językoznawstwo (w tym teorię aktów mowy czy genologię lingwistyczną), ale także przez inne nauki, między innymi: psychologię społeczną, socjologię, antropologię kulturową czy filozofię. Publikacja ta zainteresuje osoby zajmujące się pragmatycznymi aspektami komunikacji, genologią lingwistyczną czy grzecznością językową, między innymi  językoznawców, studentów kierunków humanistycznych i społecznych, nauczycieli polonistów. Przedstawione w niej wnioski mogą być wykorzystane również w kształceniu interdyscyplinarnym i w badaniach międzykulturowych.

Agnieszka Rosińska-Mamej, Przepraszam, ma pan może długopis? Prośba we współczesnej polszczyźnie. Cz. 2 Jak proszą osoby star(sz)e i młod(sz)e, 2021, 356 s., format B5, 978-83-7133-953-0, cena 63,00 zł

Książka stanowi uzupełnienie wydanej  w 2019 roku publikacji Przepraszam, ma pan może długopis? Prośba we współczesnej polszczyźnie. Cz. 1 Prośba jako makroakt mowy. Obie części książki dotyczą prośby, która postrzegana jest w nich jako gatunek mowy realizowany w praktyce komunikacyjnej współczesnych Polaków w postaci – mniej lub bardziej rozbudowanych – makroaktów mowy. Monografia z 2019 r. zawiera szczegółową charakterystykę (semantyczną, formalnojęzykową i pragmatyczną) mikroaktów mowy używanych w obrębie makroaktów próśb, między innymi uzasadnień prośby, przeproszeń, aktów skupiających uwagę na komunikacie czy pytań o możliwość spełnienia prośby.

Głównym celem drugiej części monografii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy wiek nadawcy wpływa na sposób formułowania prośby (na kształt makroaktu prośby). Szczegółowe cele badawcze wskazane przez autorkę to przede wszystkim ustalenie, czy makroakty próśb tworzone przez seniorów, czyli osoby, które wkroczyły w okres „późnej dorosłości”,  różnią się od makroaktów próśb stosowanych przez młodzież (adolescentów), na czym polegają ewentualne różnice, czy makroakty tworzone przez te dwa – w pewnym sensie – „skrajne” pokolenia mają specyficzne cechy, jakie czynniki mogą decydować o wykształceniu się tych specyficznych właściwości. Aby zrealizować wyznaczone cele, autorka przeprowadza analizę porównawczą makroaktów próśb sformułowanych przez wymienione pokolenia. Prośby te zestawia również  z ogólnym modelem makroaktu prośby (opisanym w 1 części monografii) oraz z makroaktami ilustrującymi mowę pokolenia średniego (osób w średnim wieku), którego język traktuje się jako normę, język standardowy.

Według autorki „wiek” to złożona kategoria biologiczno-społeczno-kulturowa. To powoduje, że opis wniosków płynących z przeprowadzonych analiz językowych autorka poprzedza refleksjami na temat usytuowania seniorów i adolescentów w  hierarchii społecznej, obrazu społecznego, kulturowego i językowego obu pokoleń, postaw społecznych wobec tych grup wiekowych, a także relacji międzygeneracyjnych. Rozdziały poświęcone prośbom ilustrującym mowę pokolenia seniorów i pokolenia młodzieży zawierają również krótką charakterystykę tych dwóch etapów ontogenezy (wymiar biologiczny, poznawczy, psychospołeczny) oraz informacje na temat cech mowy osób starszych i adolescentów.

Publikacja zainteresuje osoby zajmujące się pragmatycznymi aspektami komunikacji, grzecznością językową, stylistyką, biolektami, w tym gerontolektem i młodomową. Skierowana jest między innymi do językoznawców, logopedów, nauczycieli polonistów, a także studentów kierunków humanistycznych i społecznych czy opiekunów osób starszych. Przedstawione w niej wnioski mogą być wykorzystane również w kształceniu interdyscyplinarnym i w badaniach międzykulturowych.

Piotr Rosiński, Artyści, galerie, zdarzenia. Refleksje o sztuce w kręgu Kielc z przełomu XX i XXI wieku, 2019, 208 s., format B5, ISBN 978-83-7133-775-8, cena 27,30 zł

Prezentowana książka  przedstawia twórczość wybranych polskich artystów: malarzy, rzeźbiarzy, grafików, fotografów na przełomie XX i XXI wieku. Opracowanie bazuje na artykułach, które w okresie ostatnich kilkunastu lat były publikowane jako rozdziały w monografiach, recenzje w różnych periodykach, wstępy do katalogów wystaw. Materiał został podzielony na rozdziały, przeredagowany, uzupełniony i opatrzony aparatem naukowym oraz ilustracjami. Publikacja skierowana jest do artystów, teoretyków i historyków sztuki, a także studentów kierunków humanistycznych i artystycznych.

.

.

.

.

.

.

Piotr Rosiński, Sztuka w Pismach Stefana Żeromskiego. Recepcja i oddziaływanie, 2015, 328 s., format B5, ISBN 978-83-7133-622-5, cena 33,60 zł

Tematyka książki dotyczy zainteresowań i wypowiedzi Stefana Żeromskiego na temat malarstwa, rzeźby i architektury. Badanie stanowiska pisarza przeprowadzone zostało z punktu widzenia historii sztuki. Omówiono preferowane przez autora Popiołów motywy ikonograficzne oraz tzw. style odbioru i nadania. Praca w znacznej części bazuje na niepublikowanych materiałach źródłowych – listach malarzy, rzeźbiarzy, muzealników, historyków sztuki do Żeromskiego, które pokazują ważną rolę pisarza w tym środowisku. Krąg odbiorców książki mogą stanowić literaturoznawcy, historycy i teoretycy sztuki oraz inni badacze życia artystycznego Młodej Polski.

.

Marek Ruszkowski, Kategorie pośrednie w składni polskiej, 96 s., format A5, ISBN 83-7133-151-7, 2001, cena 3,68 zł

Po raz pierwszy w tak szerokim zakresie zaprezentowano kategorie pośrednie w składni polskiej. Przyjęta w pracy koncepcja kategorii pośredniej zakłada, że jest to nieostra relacja między klasami jednostek składniowych, które można różnie interpretować. Autor rozpatruje następujące opozycje: wypowiedzenia pojedyncze – wypowiedzenia złożone, zdania nierozwinięte – zdania rozwinięte, zdania bezpodmiotowe – zdania zawierające podmiot, relacje między częściami zdania (dopełnienie – okolicznik, modulant – okolicznik, relacje między rodzajami okoliczników), parataksa – hipotaksa, relacje między typami parataksy, relacje między typami hipotaksy, wypowiedzenia wewnętrznie nawiązane – inne typy konstrukcji złożonych. Przejrzysty i jasny sposób opisu – odwołujący się ponadto do ujęć dydaktycznych – sprawia, że praca, poza walorami poznawczymi, stanowić będzie również wartościową pomoc dydaktyczną.

.

.

.

Marek Ruszkowski, Słownik nazw miejscowości województwa świętokrzyskiego, 2020, 312 s., format B5, ISBN 978-83-7133-879-3, cena 58,80 zł

Domaszowice czy Domaszewice? Jadę do Tuczęp czy do Tuczępów (wieś Tuczępy)? Mieszkam we Włoszczowie czy we Włoszczowej? Przymiotnik od nazwy Oblęgorek to oblęgorski czy oblęgorecki? Jak brzmią przymiotniki od nazw Bejsce, Bizorędki? To niektóre z wielu pytań nurtujących nie tylko osoby odwiedzające województwo świętokrzyskie, ale też jego mieszkańców. Takich wątpliwości dotyczących nazw miejscowych jest wiele, a ich rozstrzygnięcie nie zawsze jest proste. Wynika to z kilku przyczyn: bogactwa form nazw miejscowości, ich odmiany odbiegającej często od wzorców deklinacyjnych, lokalnych zwyczajów językowych. Taka sama nazwa może mieć różną odmianę w zależności od tego, w którym regionie Polski leży miejscowość.

Niniejsza publikacja jest pierwszym tego typu opracowaniem. Słownik podaje nazwy, ich postać dopełniaczową (co sugeruje, jak odmieniać nazwę) oraz formy od nich pochodne (przymiotniki), które są zgodne z normą urzędową i językową. Może być pomocny nauczycielom, uczniom, studentom, urzędnikom i wszystkim, którym kwestie poprawnego posługiwania się nazwami miejscowymi nie są obce.

Marek Ruszkowski, Słownik polskich pleonazmów i tautologii, 2012, 169 s., format A5, ISBN 978-83-7133-529-7, cena 13,65 zł

Jest to pierwszy na gruncie polskim słownik tego typu. Składa się z dwóch części – teoretycznej i praktycznej (słownika). Pierwsza z nich zawiera następujące podrozdziały: 1. Pojęcia pleonazm i tautologia; 2. Trudności klasyfikacyjne; 3. Zróżnicowanie stylistyczne pleonazmów i tautologii; 5. Struktura składniowa pleonazmów; 6. Typy tautologii ze względu na udział części mowy; 7. Normatywna ocena pleonazmów i tautologii; 8. Zawartość słownika. Definiuje więc przedmiot badań, pokazuje możliwości klasyfikacji zebranego materiału oraz podaje informacje na temat struktury i zawartości słownika. Część praktyczna (słownik) zawiera 400 (dokładnie 397) nadmiarowych połączeń semantycznych, które zostały podzielone na dwie grupy – pleonazmy (połączenia elementu nadrzędnego i podrzędnego) oraz tautologie (połączenia elementów współrzędnych). Przykłady pochodzą zarówno ze źródeł pisanych (prasa, literatura piękna, inne teksty pisane), jak i polszczyzny mówionej (w tym tekstów czytanych) – radia, telewizji, języka potocznego. Materiał ma charakter pierwotny (zbierany przez autora od początku lat dziewięćdziesiątych) i wtórny (wynotowany z prac językoznawczych).

.

.

Marek Ruszkowski, Statystyka w badaniach stylistyczno-składniowych, 144 s., format A5, ISBN 83-7133-235-1, 2004, cena 18,90 zł

Nie ma w Polsce dotychczas pracy, która stanowiłaby statystyczno-metodologiczną refleksję nad stylistycznym badaniem podsystemu języka. Książka ta nie rości sobie prawa do wyczerpującego potraktowania problematyki kwantytatywnej w badaniach składni stylistycznej, jest natomiast próbą pokazania, jak świadomie, a nie intuicyjnie, korzystać z dobrodziejstw statystyki, jakie niebezpieczeństwa czyhają na badacza i jak trudno rzetelnie przeprowadzić analizy i interpretacje oparte na statystyce. Autor nie posługuje się wyrafinowanymi technikami statystycznymi, ale dokonuje przeglądu i omówienia wybranych zagadnień ilościowych z zakresu stylistycznego badania składni. Statystyka jest działem matematyki i rzadko kiedy wyłożona jest przystępnie dla czytelnika o niedużej wiedzy matematycznej. Autor chce zerwać z tą tradycją.

.

.

.

Marek Ruszkowski,  Wariantywność współczesnej polszczyzny. Wybrane zagadnienia, 2018, 184 s., format A5, ISBN 978-83-7133-716-1, cena 25,20 zł

Wariantywność obejmuje  prawie wszystkie  obszary działalności językowej człowieka. Pewnym wyjątkiem są nazwy własne, których kanoniczną postać rejestrują wykazy urzędowe, dokumenty, spisy itp., choć i tu zdarzają się wyjątki. Praca porusza zarówno kwestie teoretyczne (pojęcie wariantywności językowej, jej typy,  uwarunkowania, i chronologiczne przeobrażenia), jak i bardziej praktyczne. Nie sposób ogarnąć całości  zagadnienia, stąd próba opisu tych form wariantywnych, które  nie doczekały się analiz językowych lub były badane marginalnie, m.in.: fonetycznych (akcent  rzeczowników pospolitych i nazw geograficznych, oboczność wynikająca z uproszczeń, upodobnień itp.,); ortograficznych (np. GUS-owski//gusowski); interpunkcyjnych (głównie oboczne użycie przecinka); fleksyjnych (np. magistrzy//magistrowie); słowotwórczych (np. berlinka//berlinianka); leksykalnych (np. nadsłuchiwać//nasłuchiwać).

Marek Ruszkowski red., Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, 228 s., format A5, ISBN 83-7133-232-7, 2004, cena 18,90 zł

Prezentowany tom jest pokłosiem konferencji naukowej Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, która odbyła się w Kielcach. Zorganizował ją Zakład Stylistyki Instytutu Filologii Polskiej Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego pod egidą Komisji Poetyki i Stylistyki Międzynarodowego Komitetu Slawistów oraz Komisji Stylistycznej Komitetu Językoznawstwa polskiej Akademii Nauk. Była to XV konferencja stylistyczna.

.

.

.

.

Joanna Senderska, Składnia języka polskiego. Skrypt dla studentów, 2013, 86 s., format A5, ISBN 978-83-7133-542-6, cena 10,50 zł

Niniejsza publikacja omawia zagadnienia włączane tradycyjnie do programu nauczania gramatyki opisowej jak również niektóre kwestie związane z poprawnym używaniem języka polskiego w zakresie składni oraz interpunkcji. Skrypt ma służyć studentom do przygotowania się do zajęć z gramatyki opisowej języka polskiego oraz do egzaminu z tego przedmiotu. W celu poszerzenia wiedzy odbiorców oraz wskazania im drogi samodzielnego rozwoju intelektualnego w książce umieszczone zostały dodatkowe informacje, uzupełnienia oraz odsyłacze do literatury przedmiotu.

.

.

.

Joanna Senderska, Zdania względne w historii polszczyzny, 2013, 174 s., format B5, ISBN 978-83-7133-566-2, cena 16,80 zł

Publikacja poświęcona jest omówieniu konstrukcji ze zdaniami względnymi wyekscerpowanymi z tekstów pochodzących z różnych epok w historii języka polskiego (od początków doby staropolskiej do końca doby nowopolskiej). Książka przeznaczona jest dla specjalistów, głównie historyków języka i syntaktyków.

.

.

.

.

.

Grzegorz Trębicki, Świat wartości aksjologia fantasy świata wtórnego model podstawowy, 2020, 126 s., format B5,  ISBN 978-83-7133-901-1, cena 23,10 zł

Niniejsza publikacja, poświęcona jest niezwykle interesującemu  gatunkowi współczesnej prozy niemimetycznej czyli tzw. fantastyki i stanowi trzecie z kolei studium – po bardzo dobrze przyjętych: Fantasy. Ewolucja gatunku (Universitas 2007) i Synkretyzm fantasy. Fantasy świata wtórnego: literatura, kultura, mit (Libron 2014).

W swojej najnowszej pozycji Autor rozwija zupełnie nowe wątki badawcze, przyglądając się interesującej go problematyce z perspektywy bardziej kulturowej. Mowa tu jest więc nie tylko o samych tekstach, lecz również o ich echach i reperkusjach społecznych, antropologicznych, światopoglądowych, psychologicznych i politycznych.

Publikacja adresowana jest do literaturoznawców i studentów zainteresowanych niniejszą tematyką badawczą oraz do wszystkich ambitnych czytelników pragnących poszerzyć wiedzę o ulubionym gatunku literackim.

Spis treści

Wstęp /7

Rozdział I – Świat wartości /21

Rozdział II – Podstawowy model aksjologiczny SWF /33

Rys historyczny /33

Model podstawowy /42

Poziom pierwszy – „wartości ogólnoludzkie” /43

Poziom drugi – „wzorce / archetypy” /51

Poziom trzeci – „wartości metafizyczne / transcendentne” /64

Podsumowanie /77

Zakończenie /83

Słownik terminów teoretycznoliterackich, genologicznych i historycznoliterackich /89

Bibliografia / 103

Abstract / 123

Beata Utkowska, Krzysztof Jaworski red., Literatura i życie artystyczne XIX i XX wieku. Prace ofiarowane Profesorowi Zdzisławowi Jerzemu Adamczykowi w roku Jubileuszu, 2006, 360 s., format B5, ISBN 83-7133-313-7, cena 40,95 zł

Autorami rozpraw i artykułów w niniejszym tomie są przyjaciele, współpracownicy i uczniowie Profesora, doceniający wkład Jubilata w rozwój polskich badań historycznoliterackich oraz polskiego edytorstwa naukowego, wdzięczni za inspiracje, pomoc, wsparcie. Tematyka i kompozycja tomu próbuje podążyć śladami pasji naukowych Jubilata. W pierwszej części zebrane zostały teksty poświęcone literaturze i kulturze XIX i początku XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem takich pisarzy, jak: Eliza Orzeszkowa, Władysław Reymont, Stefan Żeromski, Stanisław Wyspiański. W części drugiej znalazły się szkice dotyczące twórczości artystów XX wieku, m.in. Czesława Miłosza i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Tom zamyka archiwum literackie, w którym zgromadzone zostały opracowania listów pisarzy polskich przełomu XIX i XX wieku, w tym Walerego Przyborowskiego, oraz korespondencji kierowanej do Żeromskiego.

.

Anna Wileczek, Świadectwa – ślady – znaki. Lapidarium jako strategia formy,2010, 350 s., format B5, ISBN 978-83-7133-446-7, cena 34,65 zł

Celem niniejszej pracy jest próba identyfikacji oraz propozycja metodologiczna opisu specyficznych tworów literackich, które „ślady rozumienia” ujmują w afirmującą formułę zdania, aforyzmu, sentencji, epigramu, fragmentu, inskrypcji, haiku – słowem miniatur tekstowych. Te zaś z woli twórcy zostały połączone w ramach określonego zbioru i są wyraźnym sygnałem rozumienia i interpretacji ludzkiego uniwersum. Owe relacje zaskakują różnorodnością genologicznych inspiracji, transgresyjnością, fascynują zręczną grą pomiędzy linearnym ograniczeniem językowego tworzywa, zwięzłością, schematyzmem konwencji a potrzebą utrwalania epistemologicznych konkretów, elementów biografii myśli, stanu umysłu w chwili „ostrego zrozumienia”. Rozpoznana i określona powyżej struktura formalna dzieła jest więc odpowiedzią twórcy na niemożność całościowego poznania uniwersum i wyrażenia owego doświadczenia w sposób pełny i spójny. Pozwala także na wstępną definicję przedmiotu – lapidarium jako przestrzeni tekstowej, w której zgromadzone zostały jednostki wypowiedzeniowe jedno- lub kilkuzdaniowe, aforyzmy, fragmenty lub też interpretujące „notatki” zakreślone przy lekturze tekstów cudzych, poetyckie błyski i sentencje oraz zwięzłe „prozaizmy”. Wielokształtność, wielowymiarowość i błyskotliwość tekstu lapidaryjnego oraz sposob badawczego oglądu zaproponowany w książce nie ograniczają kręgu odbiorców do znawców literatury czy języka, wręcz przeciwnie – rozszerzają go na zainteresowanych ponowoczesną formułą duchowości i przekonanych, że „prawdę naszej epoki nie przekaże żadna epepeja. Błyski, urywane zdania, krótkie sentencje … to najwyżej”.

Anna Wileczek, Dominika Czarnota oprac., Pieśni i fraszki słowne igraszki. Wierszowane potyczki z Janem Kochanowskim, 2020, 114 s., ISBN 978-83-7133-897-7, PDF publikacji pobierz plik

W roku jubileuszu 50-lecia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach został ogłoszony ogólnopolski konkurs poetycki o Nagrodę JM Rektora UJK prof. dr. hab. Jacka Semaniaka na temat: „Pieśni i fraszki – słowne igraszki. Wierszowane potyczki z Janem Kochanowskim”, a nasz Patron doczekał się swoich współczesnych adwersarzy. Do konkursu nadesłano 82 teksty poetyckie w trzech kategoriach wiekowych. Autorzy są twórcami niezrzeszonymi lub reprezentują szkoły, uczelnie, instytucje z różnych rejonów Polski. Niniejszy tomik poetycki stanowi pełen finezji i piękna poetycki dialog z mistrzem Janem z Czarnolasu.

.

.

.

Anna Wileczek, Joanna Senderska red., Pomiędzy. Wokół jakości transwersalnych w ponowoczesnych dyskursach, społecznościach i kulturze, 2022, 302 s., format B5, ISBN 978-83-67580-05-2, cena 54,60 zł 

 Współczesna rzeczywistość kulturowa, a wraz z nią komunikacja międzyludzka, jest zjawiskiem niezwykle złożonym, dynamicznym i niejednolitym. Wielość form uczestnictwa w życiu społecznym i kulturze rozumianej jako proces i efekt społecznych interakcji, motywuje konieczność badania zjawisk rodzących się w przestrzeni pomiędzy. To pojęcie, określane w literaturze jako metaxu, określa jakości, które wytwarzają się w wyniku współobecności podmiotów – aktorów społecznych, ich intensywnych oddziaływań na siebie i otaczający świat. Niniejsza książka interpretuje wybrane aspektu metaxu (międzyludzkiego pomiędzy) w obszarach, które są istotne z punktu widzenia komunikacji kulturowej – językowej i szerzej – semiotycznej, a przedmiotem eksploracji czyni współczesne dyskursy. Dyskursywność stanowi tu klucz zarówno do oglądu jakości językowych i aksjologicznych, jak i niektórych wspólnot komunikacyjnych, ich języka, sposobu postrzegania człowieka, świata, relacji społecznych. Ogląd jakości pogranicznych i transwersalnych proponowany w niniejszej monografii odbywa się przez perspektywę języka i zjawisk oraz zachowań przez niego współtworzonych. Językoznawcy – poloniści i angliści, skupieni wokół Zakładu Badań nad Dyskursem Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w czternastu rozdziałach poddają ocenie zjawiska z różnych obszarów szeroko pojętej humanistyki – począwszy od „transdyscyplinarnej” metodologii, przez wybrane aspekty komunikacji tradycyjnej i elektronicznej, dyskursu społecznego, w tym edukacyjnego, ekolingwistyki, kwestie akulturacji czy zagadnienia transferu wiedzy i językowej „przekładalności”. Tytułowe pomiędzy to nie jest więc pusta przestrzeń, ale produktywny tryb kreowania nowych jakości, doświadczeń, idei czy wyobrażeń.

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. Oleg Leszczak, Pomiędzy transgresją i transdyscyplinarnością. Słowo, obraz, dyskurs, społeczność i współczesna komunikacja kulturowa . . . . . . . . . . . . .13

2. Anna Wileczek, Pomiędzy nadawcą i odbiorcą. Metaxu i komunikacja . . . . . . . . . . 31

3. Hanna Mijas, Pomiędzy językami, pomiędzy tekstami. Uważność, odmienność i przekład . . . . . . . . . . 49

4. Marzena Marczewska, Pomiędzy swoim a  o b c y m. O współczesnym manipulowaniu stereotypami . . . . . . . . . 63

5. Alicja Gałczyńska, Pomiędzy i negacja. Kultura narzekania jako sposób tworzenia wspólnoty . . . . . . . . . . 79

6. Marta Kwaśniewska, Pomiędzy naturą a kulturą. Ekolingwistyka w kontekście dyskursu o klimacie . . . . . . . . . . . . 95

7. Agnieszka Rosińska-Mamej, Pomiędzy pokoleniami. Generacyjne strategie proszenia . . . . . . . . . . . . 117

8. Agnieszka Rosińska-Mamej, Pomiędzy płciami. Werbalizacja dyrektyw w odmianach języka uwarunkowanych płcią . . . . . . . . 145

9. Joanna Senderska, Pomiędzy „muszę” a „chcę”. Internetowy dyskurs o pielęgnacji i upiększaniu kobiecego ciała . . . . . . . . . . . . 173

10. Aleksandra Matysiak, Julita Woźniak, Pomiędzy marginalizacją a integracją. Przypadek akulturacji polskich imigrantów w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . 185

11. Katarzyna Ostrowska, Pomiędzy życiem a fikcją. Specyfika stylu ponowoczesnych „donosów z rzeczywistości” . . . . . . 199

12. Anna Wileczek, Pomiędzy mistrzem a uczniem. Rola interakcji i relacji w dyskursie edukacyjnym . . . . . . . . . . . . . . 219

13. Roman Starz, Anita Jagun, Pomiędzy nauczycielem, uczniem i ekranem. (Po)nowoczesne trendy w komunikacji edukacyjnej . . . . . . 251

14. Anna Bąk-Średnicka, Pomiędzy opiekunem i praktykantem. Realizacja metaxu w kształceniu przyszłych nauczycieli języków obcych . . . . . . . 271

Zakończenie . . . . . . . . . . 295

Mirosław Wójcik oprac., Emil Zegadłowicz, Natan, syn Dawida (Sind Sie Jude?) Sztuka w pięciu obrazach z prologiem i epilogiem, 2021, 198 s., format A5, ISBN 978-83-7133-914-1, cena 44,10 zł

Publikacja przywraca literaturze ostatni dramat Emila Zegadłowicz, powstały na kilka tygodni przed śmiercią pisarza. Jego tematem jest obraz losu Żydów w czasie II wojny światowej, a utwór stanowi próbę udokumentowania Zagłady z perspektywy świadka.

Niniejsza edycja pozwala na prześledzenie dziejów dramatu. Jego pierwsze wydanie przybiera kształt, jaki nadało mu zrekonstruowanie jego treści na podstawie odnalezionych rękopisów, korespondencji Zegadłowicza i osób mu bliskich oraz relacji świadków powstawania dzieła i pierwszych jego czytelników.

Emil Zegadłowicz, Stefan Żechowski, Marian Ruzamski. Korespondencja z lat 1936-1937 i 1938-1944, t. 1-2,oprac. Mirosław Wójcik, 2002, format A5, t. 1-2, 428 s. (t. 1), 352 s. (t. 2), 2002, ISBN 83-7133-163-0, cena 21,00 zł

W udostępnionej tu czytelnikowi korespondencji Mirosław Wójcik zastosował bardzo funkcjonalny chwyt kompozycyjny, rezygnując z prezentowania listów Zegadłowicza, Żechowskiego i Ruzamskiego w postaci trzech osobnych bloków. W zamian skonstruował on fascynującą „opowieść epistolarną” z wyraźnie zarysowaną dramatyczną fabułą. Korespondencja ta zawiera bowiem typowy „portret artysty z czasów młodości” (Żechowski), z postacią Zegadłowicza w tle i z listami Ruzamskiego, będącymi w tym wypadku doskonałym kontrapunktem realistycznym, środowiskowym i obyczajowym. Blok korespondencji przygotowany przez Mirosława Wójcika wnosi wiele nowego do historii gorzeńskiego dworu, oddaje znakomicie klimat epoki, czyli schyłku II Rzeczypospolitej, przynosi wiele nowych informacji o okolicznościach powstawania dzieła Emila Zegadłowicza [Motorów]. Praca wzbogaca wiedzę zarówno o pisarzu, jak i międzywojennej epoce w literaturze i sztuce.

Mirosław Wójcik wstęp, oprac., przypisy, Tadeusz Ervinne (Stefan Essmanowski, Emil Zegadłowicz),  Gra w zielone czyli Świadome ojcostwo. Heca w trzech aktach z prologiem i epilogiem, 2022, 324 s.,  format B5, ISBN 978-83-7133-976-9, cena 65,10 zł

Nigdy nieopublikowana komedia Gra w zielone, czyli Świadome ojcostwo jest jednym z pierwszych utworów Zegadłowicza (ze współautorstwem Stefana Essmanowskiego), w których do głosu dochodzi w sposób niezawoalowany aktualna rzeczywistość społeczna, historyczna i obyczajowa – oglądana w krzywym zwierciadle satyry, smagana piętnującą ich absurd ironią. Aczkolwiek dominującą konwencją przedstawienia jest oniryczne odrealnienie świata, to łatwo wskazać analogie łączące treści sztuki z wypadkami politycznymi rozgrywającymi się w hitlerowskich Niemczech i sanacyjnej Polsce lat 30. Motywem zasadniczym jest przewrót społeczny dokonany przez Adolfa Dolla, który wraz z poplecznikami zaprowadza w kraju rządy silnej ręki. Opozycjoniści osadzeni zostają w obozach koncentracyjnych, miazmaty dawnej kultury zostają unicestwione w imię surowych, tradycyjnych obyczajów, płomienie trawią nieprawomyślne książki, ubrane w zielone koszule bojówki sieją terror w społeczeństwie. Upadek kultury znaczy się w satyrze rozbuchanym seksualizmem i alkoholowym nałogiem. Komedia nigdy nie została wystawiona na scenie.

Anna Wzorek, Twórczość Ireny Zarzyckiej,260 s., format 5, ISBN 83-7133-229-7, 2004, cena 26,25 zł

Książka stanowi obszerne opracowanie twórczości Ireny Zarzyckiej. Składa się z trzech rozdziałów traktujących kolejno o powieściach tej autorki, krótkich formach narracyjnych i wierszowanych bajkach dla dzieci, wreszcie recepcji pisarstwa. Wprowadza odbiorcę w świat dzikusek, córek wichru i kwiatów jabłoni, a przez to pokazuje cechy romansu z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Zawiera omówienie najpopularniejszych schematów fabularnych, występujących w międzywojennych powieściach popularnych. Porusza także kwestie związane ze stereotypizacją postaci oraz standardowością języka; pokazuje odmienność pisarstwa Ireny Zarzyckiej na tle międzywojennej prozy przeznaczonej do masowego odbioru. Książka adresowana jest zwłaszcza do pracowników naukowych i studentów polonistyki. Mogą po nią sięgać również wszyscy zainteresowani rozwojem literatury popularnej.

.

.

.

Anna Wzorek, W kręgu wybranych dramatów międzywojennych, 2009, 207 s., format B5, ISBN 978-83-7133-401-6, cena 22,05 zł

Na niniejszą książkę składają się szkice traktujące o wybranych sztukach, mniej lub bardziej zapomnianych przez teatry, stosunkowo rzadko poddawanych analizie, niewznawianych drukiem, a które w swoim czasie odegrały pewną rolę, były ważnym wydarzeniem literackim czy teatralnym, stając się przedmiotem dyskusji i polemik. Można powiedzieć, odwołując się do nomenklatury Kwiatkowskiego, iż wiele spośród zaprezentowanych tutaj tekstów to utwory pozostające „w stanie hibernacji”, czyli słusznie lub niesłusznie zapomniane przez teatry i wydawców. Taki status z całą pewnością posiadają komedie Słonimskiego, dramat Bąka, wodewil Tuwima i Hemara – sztuki, które do tej pory nie doczekały się edycji książkowej; czy „Miłość panieńska” Kuncewiczowej, „Wojna wojnie” Nowaczyńskiego, „Kostium arlekina” Rybickiego czy „Samuel Zborowski” Goetla – które z kolei po wojnie nie były w ogóle inscenizowane. Przywołane utwory podzielono na pięć grup:

1) dramaty awangardowe,2) komedie (tutaj dodatkowo wyodrębniono komedie społeczno-polityczne oraz komedię „naukową”),3) dramaty feministyczne,4) dramaty psychologiczne,5) dramaty historyczne (tu również pojawia się dodatkowe rozróżnienie: realistyczne dramaty historyczne i dramat biograficzny).

Piotr Zbróg, Budowa i składnia podmiotu szeregowego w polszczyźnie do 1939 roku,2010, 264 s., format B5, ISBN 978-83-7133-455-9, cena 29,40 zł

Niniejsza monografia składa się z sześciu części. W pierwszych dwóch skupiono się na literaturze przedmiotu i pokazano jak przedstawiają się w niej kwestie terminologiczne związane z podmiotem szeregowym i kryteriami jego wyróżnienia oraz zagadnienia dotyczące opisu składni tego podmiotu i orzeczenia. W części trzeciej przedstawiono szczegółowo budowę i składnię podmiotu szeregowego w staropolszczyźnie. W odróżnieniu od opisów obejmujących fazę średniopolską i nowopolską, więcej miejsca poświęcono budowie szeregów, jak również ich pozycji wobec orzeczenia. Dzięki temu pokazano, że już w okresie staropolskim ukształtowały się typowe warianty szeregów. W kolejnych okresach odnotowano jedynie zmiany jakościowe w ich budowie, nie charakteryzowano zaś dokładniej elementów wchodzących w skład szeregu. Część czwarta (poświęcona fazie średniopolskiej) i piąta (faza nowopolska) to przede wszystkim opis dostosowania formy osobowej i przymiotników do podmiotu szeregowego. W szóstej syntetycznie przedstawiono cechy szeregów oraz główne tendencje w składni podmiotu i orzeczenia od doby średniopolskiej do 1939 roku.

.

.

Piotr Zbróg, Dyskusyjne problemy akomodacji morfologicznych w opisie generatywnym, 216 s., format B5, ISBN 83-7133-188-6, 2003, cena 10,50 zł

Książka jest znakomitym komentarzem do Gramatyki opisowej języka polskiego I. Bobrowskiego. Autor skupił w niej uwagę na jednym z podstawowych zagadnień opisu generatywnego języka fleksyjnego, tj. na relacjach morfologicznych zachodzących pomiędzy elementami wytworzonych rządków terminalnych. Teoria generatywna wypracowana została na podstawie angielskich danych językowych. Piotr Zbróg porusza się więc w ramach wyznaczonego przez Karla Poppera falsyfikacjonistycznego paradygmatu nauki, w którym najpierw postuluje pewne hipotezy, krótko weryfikując je pozytywnie, by następnie podjąć trud ich sfalsyfikowania, a w kolejnym etapie pracy naukowej zastąpić je hipotezami bardziej prawdopodobnymi.

.

.

.

.